در طول روز اتفاقات زیادی داخل شکم ما ممکن است رخ دهند، گوارش و هضم انواع غذاهای سبک و نفاخ تنها بخشی از این چرخه منظم است که با بروز کوچکترین اختلالی میتواند عملکرد معمول خود را نداشته باشد. باد شکم زیاد در زنان، نمونهای شایع از وجود عارضه در فرایندهای داخل شکم است که در صورت آشنایی با علت ورم ناگهانی شکم زنان و درمان بهموقع آن، میتوان از پیامدهای مخرب جسمی و حتی گاهی اوقات اجتماعی نفخ زیاد و باد شکن زیاد در زنان پیشگیری کرد.
در این مقاله، سفری به عمق دستگاه گوارش خواهیم داشت تا ابتدا دلایل شایع نفخ و باد شکم زیاد در زنان را بررسی کنیم، سپس به سراغ راهکارهای مؤثر پیشگیری، درمانهای خانگی ساده و گزینههای دارویی برای رفع نفخ در خانمها برویم.
باد شکم زیاد در زنان نشانه چیست؟
علت باد شکم زیاد در زنان بعضی شامل موارد مختلفی است که برخی از آنها مشترک میان زنان و مردان و برخی اختصاصی برای زنان هستند. در ادامه، ابتدا مروری بر دلایل عمومی مشترک بین دو جنس و دلایل اختصاصی نفخ شکم در زنان خواهیم کرد، سپس به توضیح کامل هر مورد میپردازیم.
مصرف غذاهای نفاخ
یکی از دلایل نفخ بیش از حد و باد شکم زیاد در زنان مصرف مواد غذایی نفاخ است. در یک دستهبندی کلی مواد نفاخ به موارد زیر تقسیم میشوند:
- لبنیات (شیر و پنیر)
- حبوبات
- غلات کامل (جو دوسر و گندم)
- شیرینکنندههای مصنوعی
- برخی از میوهها مانند سیب و گلابی
- نوشیدنیهای گازدار
- سبزیجاتی همچون کلم
با این حال از آنجاییکه مواد غذایی که در بالا ذکر شدند، مصرف بالایی توسط عموم افراد دارند، برای کاهش نفخ آنها راهکارهایی توصیه شده است که در جدول زیر به آنها اشاره میکنیم.
علاوهبر اینها راهکارهای کلی دیگری نیز وجود دارد که به کاهش نفخ و باد شکم زیاد در زنان کمک میکنند. برخی از آنها عبارتاند از: آهسته جویدن غذا، کوچککردن وعدههای غذایی، پیادهروی آرام مدتی بعد از صرف غذا و پرهیز از حرف هنگام غذا خوردن.
عدم تحمل لاکتوز
زمانی که دستگاه گوارش نتواند لاکتوز یا همان قند طبیعی موجود در لبنیات را هضم کند، وضعیت عدم تحمل لاکتوز رخ میدهد. در این شرایط، لاکتوز هضمنشده میتواند باعث تولید گاز زیاد معده، باد شکم زیاد و اسهال شود.
با این که عدم تحمل لاکتوز پیامدهای چندان خطرناکی ندارد، اما علائم آن میتواند کیفیت زندگی را تحتتأثیر قرار دهد و عملکرد فردی و اجتماعی شخص را به خطر اندازد. حالا در این شرایط چه کاری میتوانیم انجام دهیم؟ پاسخ کاملا ساده و روشن است! میتوانید مصرف لبنیات را محدود کنید یا از فرآوردههای لبنی فاقد لاکتوز استفاده کنید.
یبوست
یکی از شایعترین دلایل نفخ و باد شکم مداوم در زنان است. دلیل یبوست گیرکردن مدفوع در روده بزرگ و دفع دشوار آن است. ماندگاری مدفوع در روده باعث تخمیر آن توسط باکتریهای روده میشود که در نتیجه آن گاز اضافی تولید میشود.
تجمع این گازها در طول زمان منجر به باد شکم مداوم و آزاردهنده میشود. با این حال، اگر گاز در روده محبوس بماند و نتواند خارج شود، میتواند باعث دشواری در دفع گاز و مدفوع گردد و علائمی مانند درد شکم، احساس پری و ناراحتی شدید ایجاد کند.
برای پیشگیری و مدیریت یبوست، مصرف غذاهای پر فیبر، نوشیدن آب کافی و فعالیت بدنی منظم توصیه میشود. همچنین، برخی حرکات یوگا میتواند به تسکین علائم کمک کند.
بلعیدن زیاد هوا
یکی از دلایل اصلی نفخ و باد شکم بیش از حد، بلعیدن مقدار زیاد هوا یا آئوروفاژی است. این وضعیت اغلب به طور ناخودآگاه رخ میدهد و میتواند در فعالیتهای روزمره اتفاق بیفتد، مانند:
- خوردن و نوشیدن غذا با سرعت زیاد
- جویدن آدامس یا مکیدن آبنبات
- سیگار کشیدن مکرر
- مصرف نوشیدنیهای گازدار
- استفاده از دندان مصنوعی شل که باعث ورود هوا هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن میشود.
علاوه بر این عادتها، بلع بیش از حد هوا میتواند در مواقع اضطراب و استرس نیز رخ دهد. وقتی فرد مضطرب است، تنفس سریعتر میشود و هوای بیشتری وارد بدن میگردد که این امر به تجمع گاز در دستگاه گوارش منجر میشود. برای کاهش این مشکل، سعی کنید غذاها را آهسته بخورید، از جویدن آدامس پرهیز کنید، سیگار را ترک نمایید و مصرف نوشابههای گازدار را محدود کنید. همچنین، مدیریت استرس با تکنیکهای تنفس عمیق یا ورزش میتواند مفید باشد.
سندروم روده تحریکپذیر (IBS)
سندروم روده تحریکپذیر (IBS) یک اختلال گوارشی شایع است که با علائمی مانند اسهال، یبوست، نفخ شکم و درد همراه میباشد. این سندروم میتواند باعث تولید گاز اضافی و باد شکم مداوم شود. علل IBS متنوع است و میتواند از عوامل ژنتیکی تا اختلالات حرکتی روده ناشی شود. تاکنون داروی قطعی برای درمان کامل آن وجود ندارد، اما بیماران میتوانند با اقدامات زیر از عود علائم پیشگیری کنند:
- اجتناب از مصرف غذاهای محرک مانند غذاهای پرچرب و کافئیندار
- تنظیم الگوی غذایی و مصرف وعدههای کوچکتر
- مصرف مناسب و اندازه فیبر
رفلاکس معده به مری (GRED)
رفلاکس معده به مری باعث برگشتن اسید معده به مری و ایجاد سوزش سر دل میشود. این بیماری اغلب با آروغ زدن مکرر و بلعیدن بیشتر هوا همراه است. هوای وارده شده به بدن در دستگاه گوارش تجمع میکند که نتیجه آن ایجاد نفخ و باد شکم زیاد است.
با اجتناب از مصرف غذاهای تند، چرب یا اسیدی و کوچککردن وعدههای غذایی میتوان از بروز GRED جلوگیری کرد.
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن بدن نمیتواند پروتئین گلوتن (موجود در گندم، جو و چاودار) را هضم کند. ورود گلوتن به بدن باعث حمله سیستم ایمنی و التهاب در روده کوچک میشود که میتواند به آسیب پرزهای رودهای و سوءجذب منجر گردد. از عوارض این بیماری میتوان به تورم شکم در زنان و مردان، اسهال، نفخ و مدفوع چرب و کمرنگ اشاره کرد. تنها راه درمان بیماری سلیاک، پیروی از رژیم غذایی فاقد گلوتن بهصورت مادامالعمر است.
دلایل اختصاصی تورم شکم در زنان در اثر تغییرات هورمونی رخ میدهند که بیشترین نمود آن در زمان قائدگی، یائسگی و زایمان است. در ادامه به جزئیات هر کدام میپردازیم.
قائدگی
نفخ شکم مرتبط با قائدگی در دو وهله زمانی خود را نشان میدهد: 1- همراه با سندروم پیش از قائدگی (PMS)، 2- در طول قائدگی یا پریود شدن.
- باد شکم زنان در قبل از پریودی: یکی از علتهای باد شکم زیاد زنان در قبل از پریودی، وجود سندروم پیش از قائدگی یا PMS است. این سندورم حدود یک الی دو هفته پیش از قائدگی شروع میشود و همراه با علائم جسمانی و عاطفی است. نفخ شکم بهعنوان یکی از علائم جسمانی پی ام اس، در اثر کاهش سطح استروژن و پروژسترون، ذخیره آب و نمک در بدن و کندی حرکات روده ایجاد میشود. معمولا این علامت با یبوست همراه است.
- باد شکم زنان در پریودی: در طول دوران پریودی یا قائدگی باد شکم به دلیل تغییرات هورمونی و محبوس شدن آب در بدن است. بیشترین میزان باد شکم در زمان شروع پریودی است که رفته رفته کمتر میشود. با پایان یافتن دوره قائدگی و برگشتن هورمونها به حالت طبیعی خود، نفخ شکم نیز بهتدریج کاهش پیدا میکند.
یائسگی
نفخ یا ورم شکم در زنان یکی از نشانههای رایج دوره یائسگی است که دلیل آن علاوهبر تغییرات هورمونی، احتباس آب یا گاز داخل شکم است. با مصرف غذاهای سبک و پیادهرویهای سبک میتواند باد شکم در یائسگی را کم کرد.
زایمان
بارداری و فرایند زایمان میتواند باعث کشیدگی و آسیب به عضلات و اعصاب کف لگن شود. این تغییرات ممکن است کنترل فرد را بر دفع گاز یا باد شکم کاهش دهد و در نتیجه، منجر به باد شکم ناخواسته یا مداوم گردد.
علت باد شکم زیاد در زنان در شب
معمولا باد شکم زیاد زنان در شب بیشتر احساس میشود و آزاردهندهتر از طول روز است. دلایل نفخ شبانه زنان موارد مختلفی است که گاها مشابه با دلیل باد شکم زیاد زنان در روز است. برخی از این موارد عبارتاند از:
- کاهش فعالیت در شب: فعالیت روزانه باعث خروج راحتتر گاز معده میشود. اما در طول شب که فعالیت فرد کاهش مییابد و بیشتر در حال استراحت است، گازهای معده تجمع پیدا میکنند و با کم شدن توان کنترل ارادی فرد، بهخصوص حین خواب، باد شکم خارج میشود.
- صرف دیرهنگام شام: توصیه میشود که دو الی سه ساعت پیش از خواب، شام را صرف کنید. اگر شام را دیر بخورید یا غذای سنگینی برای شام مصرف کنید، فرایند هضم غذا کندتر میشود و باد بیشتری در شکم ایجاد میشود.
- تغییرات هورمونی: حوالی دوران قائدگی تغییرات هورمونی مختلفی در زنان رخ میدهد که پیشتر به آنها اشاره کردیم. این تغییرات تأثیر مستقیم در باد شکم زیاد زنان در شب دارند.
با نوشیدن آب، دمنوشهای گیاهی مثل عرق نعنا، زیره و زنیان و پیادهروی سبک میتوانید ورم شکم زیاد در شب را درمان کنید.
علت باد شکم زیاد در زنان، طب سنتی
طب سنتی ایران، نفخ معده را معادل با باد معده تعریف میکند. از نظر طب سنتی، علت زیاد بودن باد شکم در زنان و مردان در سه دسته کلی قرار میگیرند که عبارتاند از:
1- حرارت معده: حرارت موجود در معده همان حرارت یا دمای غریزی است که عمل هضم را بر عهده دارد. حالا در صورتی که دمای معده کم (سردی معده) باشد، غذا بهطور کامل گوارش و هضم نمیشود و به همین دلیل باد معده زیادی تولید میشود.
2- غذا: در چهار حالت، غذای مصرفشده میتواند باعث تولید باد شکم در زنان و مردان شود. این چهار حالت عبارتاند از: پرخوری و زیاد بودن مقدار غذا، مصرف مواد غذایی با طبع سرد مثل کدو و خیار، غذاهای نفاخ و مواد غذایی بد رنگ و بد بو.
3- اخلاط موجود در معده: وجود اخلاط سوداوی، بلغمی و صفراوی در معده باعث ایجاد سوء مزاج و در نتیجه، نفخ معده میشود.
در جدول زیر میتوانید علائم تشخیصی برای نوع خلط موجود در معده را مشاهده کنید.
علت باد شکم زیاد در زنان باردار
باد شکم زیاد در زنان باردار یکی از مشکلات شایع این دوران است که تقریبا تمام زنان باردار آن را تجربه میکنند. علت نفخ زیاد و باد شکم در زنان باردار شامل تغییرات هورمونی (افزایش هورمون پروژسترون)، فشار رحم در حال رشد، یبوست و سایر علتهای مذکور که برای علت ورم ناگهانی شکم در زنان ذکر شدند، هستند.
علائم باد شکم زیاد در زنان باردار عبارتاند از:
- احساس نفخ و پری شکم
- بادگلو مکرر
- باد روده و معده
- درد یا گرفتگی شکمی
- احساس فشار یا ناراحتی در شکم
- یبوست
- سوزش سر دل یا سوء هاضمه
آیا علت باد شکم زیاد در زنان با مردان متفاوت است؟
باد شکم زیاد یکی از شایعترین مشکلات گوارشی در بین زنان و مردان است. این عارضه میتواند علتهای مختلفی داشته باشد از جمله، یبوست، عدم تحمل لاکتوز، سندروم روده تحریکپذیر، مصرف غذاهای نفاخ و سردی مزاج. علاوهبر این دلایل که مشترک بین زنان و مردان هستند، برخی تغییرات هورمونی در زنان، بهصورت ویژه باعث ایجاد باد شکم زیاد در زنان میشود که پیشتر بهصورت مفصل به آنها اشاره کردیم.
آیا دلیل باد شکم زیاد در زنان بالغ با نوزادان متفاوت است؟
دلایل باد شکم زیاد (نفخ و گاز روده) در زنان بالغ و نوزادان متفاوت است، هرچند برخی عوامل مشترک مانند رژیم غذایی یا بلع هوا وجود دارد. تفاوت اصلی علتهای باد شکم زیاد در زنان و نوزادان، به مرحله رشد بدن و عوامل فیزیولوژیکی آنها برمیگردد.
در جدول زیر بهصورت خلاصه این دلایل را بررسی کردهایم.
درمان باد شکم زیاد در زنان
درمان باد شکم زیاد در زنان از دو جهت حائز اهمیت است: 1- تخلیه باد معده و روده و جلوگیری از تورم شکم، 2- کاهش درد ناشی از نفخ شدید شکم.
داروهای پروکینتیک و اسپاسمولتیک، آنتیبیوتیکها، پروبیوتیکها، کاهندههای گاز مثل سایمتیکون، تریسیکلیلک و آنتیدرپسانتها بهعنوان داروهای ضد نفخ شناخته میشوند. در کنار این موارد، استفاده از انواع قرص ضد نفخ روده نیز گزینهای کمخطر و با تأثیر فوری است که برای درمان فوری نفخ بزرگسالان توصیه میشود. برخی از بهترین قرصهای ضدنفخ فوری برای بزرگسالان شامل دایمتیکون، مترونیدازول، دومپریدون و پنتوپرازول میشوند.
برای کاهش درد ناشی از نفخ شدید معمولا مصرف داروهایی مانند مپریدین هیدروکلراید، مورفین سولفات و آسپرین کدئین توصیه میشود. در کنار این داروها، از روشهای کنترل دیگری مثل آرامسازی بدن، ماساژ شکم، تغییر وضعیت، موسیقی درمانی، رکتال تیوب و در نهایت جراحی نیز استفاده میشود.
همچنین، با ایجاد برخی تغییرات کوچک، ولی تأثیرگذار میتوانید از تا حد زیادی از بروز باد شکم زیاد بکاهید. برخی از این راهکارها عبارتاند از:
- اصلاح رژیم غذایی: کاهش مواد غذایی نفاخ و بخوری که باعث آزادسازی گاز زیادی در معده و روده میشوند. علاوهبر این توصیه میشود که استفاده از غذاهای فیبردار را نیز به رژیم غذایی خود بیافزایید.
- کاهش سرعت غذا خوردن: آهسته غذا خوردن و جویدن کامل مواد غذایی هم به هضم بهتر مواد غذایی کمک میکند و هم از ورود هوا به درون شکم جلوگیری میکند.
- پیادهروی کوتاه: توصیه میشود که مدتی پس از صرف وعده غذایی، بهصورت آرام و ملایم پیادهروی کنید.
درمان خانگی باد شکم زیاد در زنان
خوشبختانه بسیاری از موارد درمان باد شکم زیاد در زنان با روشهای خانگی ساده، طبیعی و بدون عوارض امکان پذیر است. در ادامه به چند راهکار مؤثر و تضمینی درمان خانگی باد شکم در زنان میپردازیم.
انواع دمنوشهای گیاهی
انواع دمنوشهای گیاهی مانند نعنا فلفلی، رازیانه، زنجیبل و بابونه با کاهش التهاب روده و داشتن خاصیت آرامبخشی به هضم بهتر غذا و کاهش گاز اضافی روده و معده کمک میکنند.
ورزش و پیادهروی سبک
ورزشهایی مثل یوگا و پیلاتس میتوانند به کاهش باد شکم زیاد در زنان کمک کنند. البته، لازم به یادآوری است که حتما این ورزشها باید زیرنظر مربی متخصص انجام شود. علاوهبر آنها، انجام پیادهروی کوتاه و سبک نیز میتواند به کاهش باد شکم کمک کند.
ماساژ شکم با روغن گرم
یکی از روشهای عالی برای رفع نفخ و بادشکم، بهخصوص از نوع هورمونی آن در زنان، ماساژ دورانی شکم است. برای این منظور، میتوانید روغن زیتون یا بادام تلخ را گرم کنید و بهصورت دایرهای و آرام روی شکم ماساژ دهید، طوری که همسو با جهت عقربههای ساعت باشد.
مصرف زیاد آب
کمبود آب در بدن منجر به یبوست و در نتیجه افزایش گاز معده و روده و نفخ میشود، درحالیکه نوشیدن آب کافی عملکرد دستگاه گوارش را تقویت میکند و به دفع بهتر مواد زائد کمک میکند. مصرف حدود 8 الی 9 لیوان آب در طول روز (بسته به نیاز بدن) به حرکت بهتر روده کمک کرده و نفخ را کاهش میدهد.
ترک سیگار
سیگار کشیدن باعث بلع بیشتر هوا میشود که نتیجه آن افزایش باد و تورم شکم است. به همین دلیل توصیه میشود که جهت درمان باد شکم زیاد در زنان، ترک سیگار را در الویت کار درمان خود قرار دهید.
دوری از استرس
استرس جرء لاینفک زندگی امروزی ما است، بنابراین خواهناخواه در طول روز با آن مواجه میشویم. یادگیری تکنیکهای سادهای مانند تنفس شکمی، مدیتیشنهای ساده، نوشتن افکار استرسزای خود و صحبت کردن درباره مسائل با شخصی قابل اعتماد به ما کمک میکند تا حتیالامکان از استرس دوری کنیم.
جمعبندی
باد شکم زیاد در زنان مشکلی شایع با علل گوناگون است که از اختلالات ساده گوارشی مانند مصرف غذاهای نفاخ، یبوست و بلع هوا تا شرایط پیچیدهتری مانند سندرم روده تحریکپذیر، عدم تحمل لاکتوز، سلیاک و تغییرات هورمونی در دورههایی مثل قاعدگی، بارداری و یائسگی را دربرمیگیرد. شناخت علت دقیق نفخ و ورم شکم، نقش کلیدی در انتخاب روش درمان مؤثر دارد. با اصلاح سبک زندگی، رعایت رژیم غذایی مناسب، کنترل استرس، استفاده از درمانهای خانگی و در صورت نیاز، مصرف داروهای تجویزی میتوان تا حد زیادی این مشکل را کنترل کرد و از عوارض جسمی و ناراحتیهای روزمره و اجتماعی ناشی از آن پیشگیری نمود.
جهت خرید انواع قرص ضد نفخ و بادشکن قوی معده و روده، میتوانید به سایت داروخانه آنلاین مفیدطب مراجعه کنید:
خرید قرص بادشکن قوی معده و روده
سوالات پرتکرار درباره باد شکم زیاد در زنان
معمولا در گفتوگوی روزمره ما باد شکم را معادل نفخ در نظر میگیریم. در طب سنتی نیز این چنین فرض میشود. اما بهصورت علمی، نفخ شکم بیشتر به احساس تورم یا پری در شکم اشاره دارد، درحالیکه باد شکم به معنای خروج گاز از رودهها است.
نفخ معده میتواند یکی از نشانههای سرطان تخمدان باشد. اگر نفخ بهصورت ناگهانی و همراه با کاهش وزن، وجود خون در مدفوع و تغییر اجابت مزاج بود، نیاز به بررسی بیشتر پزشک متخصص دارد.
خروج باد شکم هنگام خواب، یک امر غیرارادی است. بااینحال میشود با اصلاح رژیم غذایی و داشتن پیادهروی سبک از تعداد دفعات آن کم کرد.
بله، اجابت مزاج باید کامل صورت گیرد، وگرنه مانند یبوست میتواند باعث تورم شکم و ایجاد گاز روده شود. پیشنهاد میشود از ملینها و مواد پروبیوتیک استفاده کنید.
مصرف مواد غذایی ضد نفخ بهترین راهکار برای رفع نفخ شکم است. آب نارگیل، عرق یا چای نعناع، زنجبیل، دمنوش بابونه و ماست پروبیوتیک از گزینههای ضد نفخ مناسب هستند. آیا باد شکم همان نفخ است؟
آیا باد شکم زیاد در زنان میتواند نشانهای از سرطان باشد؟
برای درمان باد شکم زیاد در زنان هنگام خواب چه چیزی خوب است؟
آیا اجابت مزاج ناکامل باعث تولید باد شکم میشود؟
برای نفخ شکم چی بخوریم؟
منابع مقاله:
- مظفرپور، سیدعلی، مجاهدی، مرتضی، ثاقبی، روشنک، و محمودپور، زینب. (1395). مفردات موثر بر نفخ از دیدگاه طب سنتی ایران. تاریخ پزشکی، 8(27)، 11-27.
- مظفرپور سیدعلی, مجاهدی مرتضی, ثاقبی روشنک, & محمودپور زینب. (2016). مفردات موثر بر نفخ از دیدگاه طب سنتی ایران. طب سنتی ایران و اسلام، 8 (4).
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شدهاند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمیشوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید
