اختلال کم توجهی – بیش فعالی یا ADHD می‌تواند با عصبانیت یا خشم مرتبط باشد. برخی از کودکان مبتلا به این اختلال، به صورت مکرر امواجی از عصبانیت را تجربه می‌کنند. هر چند که این احساسات شدید متداول هستند، می‌توانند برقراری دوستی و نوع رفتار در مدرسه را برای کودک دشوار کنند و او را در زندگی خانوادگی نیز تحت فشار قرار دهند.
درک دلیل عصبانیت و احساس سرخوردگی در کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی – بیش فعالی و همچنین آشنایی با برخی از راهکارها برای مدیریت این احساسات شدید، می‌تواند به پیشگیری از اینکه این خشم‌های کوتاه مدت منجر به آسیب‌های بلند مدت شوند، کمک کند.
در این مقاله از مجله سلامت مفید طب به ارتباط بین اختلال کم توجهی – بیش فعالی یا ADHD با عصبانیت می‌پردازیم. در این مقاله گاهی به این اختلال به صورت خلاصه، اختلال بیش فعالی می‌گوییم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
دلایل عصبانیت کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی
کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی – بیش فعالی یا ADHD اغلب احساسات را با شدت بیشتری نسبت به همسالان خود تجربه می‌کنند. به علاوه شرایط همراه با این اختلال مانند پرخاشگری تکانشی و اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) و همچنین عوارض جانبی داروها ممکن است کودک شما را بد اخلاق، پرخاشگر، ناشکیبا و عصبانی کند. در ادامه به متداول‌ترین دلایلی که باعث می‌شوند کودکان مبتلا به بیش فعالی، طغیان خشم یا عصبانیت داشته باشند می‌پردازیم.
تکانشگری
تکانشگری یکی از علائم اختلال بیش فعالی یا ADHD است که اغلب ناشی از ناتوانی در تمرکز و کنترل رفتارهاست. طبیعت تکانشی بیش فعالی به این معناست که هنگامی که فرزند شما احساس عصبانیت می‌کند، بلافاصله با آن ارتباط برقرار می‌کند. این کودکان چند ثانیه زمان بین احساس خشم و ارتباط با آن را که در کودکان دیگر وجود دارد، ندارند. همچنین در آنها استراتژی‌هایی که در بزرگسالان مبتلا به ADHD شکل گرفته است، وجود ندارد.
بیش از ۵۰ درصد کودکان مبتلا به بیش فعالی در سنین پیش از نوجوانی پرخاشگری تکانشی را تجربه می‌کنند. این پرخاشگری با احساسات قوی و ناگهانی (معمولا احساس عصبانیت) که اغلب در لحظه اتفاق می‌افتند مشخص می‌شود.
حساسیت عاطفی
کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی یا ADHD اغلب عاطفی و حساس هستند و مسائل را بسیار عمیق احساس می‌کنند. همچنین کنترل این احساسات برای آنها دشوار است. این مسئله می‌تواند باعث شود که به راحتی گریه کنند (که می‌تواند برایشان بسیار شرمنده کننده باشد) یا شدیدا احساس عصبانیت کنند.
در واقع تا ۵۰ درصد کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی، بی‌ثباتی عاطفی یا توانایی ضعیف در مدیریت پاسخ‌های احساسی یا نگه داشتن آنها در محدوده قابل قبول واکنش‌های احساسی معمولی را تجربه می‌کنند. این مسئله می‌تواند به طیف گسترده‌ای از احساسات از جمله غم، عصبانیت، تحریک‌پذیری و سرخوردگی برگردد.
تغییرات و اختلالات خلقی
در افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی، خلق در طول روز خیلی سریع تغییر می‌کند. حتی در یک بعد از ظهر ممکن است تعداد زیادی احساس شادی، غم و سرخوردگی یا ناامیدی اتفاق بیفتد. علاوه بر این، کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی، میزان بالایی از اختلالات خلقی همراه با این اختلال را تجربه می‌کنند که می‌تواند باعث تحریک‌پذیری و تحریک تغییرات خلقی و بروز عصبانیت شود. این اختلالات همراه شامل موارد زیر هستند:
- اختلالات اضطراب
- اختلال دوقطبی
- افسردگی
- سرخوردگی
سرخوردگی، احساسی ناشی از چالش‌هایی است که در راه رسیدن به هدف وجود دارند. توانایی مقابله با این احساس به عنوان تحمل سرخوردگی شناخته می‌شود. میزان تحمل سرخوردگی پایین به این معناست که کودک شما به سرعت احساس سرخوردگی می‌کند و این مسئله می‌تواند سریعا منجر به طغیان عصبانیت شود.
عزت نفس پایین
تجربه عزت نفس پایین در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی متداول است. ممکن است علائم بیش فعالی، تجربه رسیدن به دستاوردهای آکادمیک و همچنین ایجاد و حفظ رابطه‌های دوستی را برای کودک دشوار کند. این مسئله منجر به حس انزوا می‌شود و عزت نفس را پایین می‌آورد. در این کودکان، عزت نفس پایین و احساس اضطراب درباره موقعیتی که نمی‌توانند آن را کنترل کنند نیز می‌تواند منجر به عصبانیت شود.
عوارض جانبی داروها
گاهی اوقات هنگامی که اثر داروهای محرک در حال از بین رفتن است، کودک دوران دشواری را سپری می‌کند که منجر به افزایش فروپاشی و عصبانیت می‌شود. به این مسئله اثر بازگشتی گفته می‌شود. این، نتیجه سرعتی است که دارو توسط کودک خاص شما متابولیزه می‌شود. اگر فرزندتان دچار اثر بازگشتی شد به پزشک او اطلاع دهید.
از آنجایی که ممکن است بیشتر درمورد محرک‌های کوتاه مدت‌تر (که می‌توانند سریع تر از بدن کودکتان خارج شوند) این اتفاق رخ دهد، ممکن است پزشک دوز بسیار کمی از یک داروی سریع رهش را برای یک ساعت قبل از اینکه این اثر بازگشتی اتفاق بیفتد، تجویز کند. بنابراین این مدت زمان راحت‌تر سپری می‌شود.
انرژی بیش از حد
انرژی بیش از حد یا بیش فعالی می‌تواند به صورت فعالیت فیزیکی و/یا کلامی بیش از حد بروز کند. انرژی و بی‌قراری همراه با ADHD ممکن است گاهی بیش از حد قابل کنترل باشد؛ تا زمانی که سرانجام به کلمات خشمگین و واکنش‌های فیزیکی تبدیل شود.
اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) در کودکان
تقریبا یک سوم کودکان مبتلا به ADHD همزمان دچار اختلال نافرمانی مقابله جویانه یا ODD هستند. کودکان مبتلا به ODD نسبت به چهره‌های مقتدر رفتارهای خصمانه و نافرمانی نشان می‌دهند. آنها اغلب عصبانی می‌شوند، به صورت مکرر با بزرگسالان مشاجره می‌کنند، فعالانه از قوانین سرپیچی می‌کنند، دیگران را سرزنش می‌کنند، عمدا دیگران را آزار می‌دهند، زودرنج هستند، به راحتی آزرده می‌شوند و به طور کلی رفتار خشمگینانه و ناراحت دارند.
بدیهی است که برخی رفتارهای مخالفت آمیز در کودکان وجود دارد. ODD تنها در صورتی تشخیص داده می‌شود که الگوی رفتاری نسبت به دیگر همسالان کودک به طور قابل ملاحظه‌ای شدیدتر و پرتکرارتر باشد.
اگر فکر می‌کنید کودک شما مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله جویانه یا ODD است با پزشک مشورت کنید.
چگونه به کودک مبتلا به اختلال کم توجهی – بیش فعالی کمک کنیم؟
به عنوان یک والد، احتمالا برایتان دشوار است که ببینید کودکتان کنترلش را از دست می‌دهد. با وجود اینکه نمی‌توان این عصبانیت را از بین برد، اما می‌توانید با استفاده از برخی راهکارها به فرزند خود کمک کنید تا این احساسات شدید را بهتر کنترل کند. در ادامه به برخی از این راهکارها می‌پردازیم.
با پزشک کودک خود همکاری کنید
همکاری نزدیک با پزشک کودکتان، یک بخش حیاتی از مدیریت عصبانیت کودک است. پزشک می‌تواند داروی مناسب را تجویز کرده و تراپی یا درمان، امکانات مناسب، مهارت‌های اجتماعی و تغییرات سبک زندگی را توصیه کند.
بعد از آن نوبت شماست که پزشک را در جریان عوارض داروها و مفید بودن یا نبودن روش‌هایی که برای کنترل خشم فرزندتان توصیه کرده بود، قرار دهید.
کودک را به ورزش تشویق کنید
اگر یکی از مشکلات کودک شما عصبانیت است، حتما یک برنامه مناسب خارج از خانه داشته باشید. بازی و ورزش شدید بیرون از خانه می‌تواند برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی مفید باشد.
فعالیت‌های فیزیکی ساده مانند دویدن، پریدن، جست و خیز کردن و صعود به تخلیه مقداری از تنش، بی‌قراری و انرژی اضافه که اغلب همراه اختلال کم توجهی – بیش فعالی است کمک می‌کند. مطمئن شوید که کودکتان هر روز این نوع فعالیت‌ها را انجام دهد.
هنرهای رزمی را امتحان کنید
می‌توانید کودک خود را در یک کلاس هنرهای رزمی ثبت نام کنید. هنرهای رزمی یک انتخاب ورزشی خوب برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی است. این ورزش‌ها به ایجاد انضباط شخصی و کنترل خود کمک می‌کنند که این مسئله می‌تواند به نوبه خود به تکانشگری کمک نماید. همچنین هنرهای رزمی، عزت نفس را بهبود می‌بخشد و راه خوبی برای تخلیه انرژی است.
به کودک خود کمک کنید که احساساتش را بیان کند
کودک خود را تشویق کنید که به جای رفتار پرخاشگرانه از کلمات برای بیان احساساتش استفاده کند. این کار ممکن است در ابتدا برای آنها دشوار باشد؛ چرا که یک مهارت جدید محسوب می‌شود. با این حال با تمرین و کمی کمک از جانب شما این کار برایشان راحت‌تر خواهد شد. توانایی بیان احساسی که دارند، نیازشان را به ابراز کردن خودشان به وسیله خشم کاهش می‌دهد. برای مثال: “جیمی ماشین قرمز من را گرفت و من شدیدا احساس عصبانیت می‌کنم.”
به الگوها توجه کنید
ممکن است زمان‌های خاصی در روز وجود داشته باشد که در آن عصبانیت کودک شما به اوج خود برسد. با توجه به این الگوها می‌توانید اطمینان حاصل کنید که برای مقابله با این طغیان‌ها آمادگی بیشتری دارید. برای مثال ممکن است متوجه شوید که عصبانیت کودکتان در این مواقع شدیدتر است:
- بعد از مدرسه، هنگامی که کودک می‌تواند مراقبت از رفتار خود را کنار بگذارد و احساسات فرو خورده را آزاد کند.
- هنگامی که گرسنه یا خسته است.
- هنگامی که در به انجام رساندن یک کار ناامید یا سرخورده می‌شود.
- هنگامی که اثر داروهای او در حال از بین رفتن است.
زمان استفاده از تلویزیون و کامپیوتر را محدود کنید
روی برنامه‌هایی که کودکتان در تلویزیون یا کامپیوتر تماشا می‌کند نظارت داشته باشید. بسیاری از برنامه‌های تلویزیون، فیلم‌ها، بازی‌های ویدیویی و غیره، خشن، پرخاشگرانه و نامناسب هستند.
کودکانی که دارای مشکلات کنترل تکانه هستند، ممکن است به راحتی تحت تاثیر واکنش‌های پرخاشگرانه‌ای که می‌بینند قرار بگیرند. مقرراتی درباره این برنامه‌ها وضع کنید و به کودک خود توضیح دهید که چرا این برنامه‌ها یا بازی‌های ویدیویی مناسب نیستند.
قوانین شفاف و ثابت وضع کنید
اطمینان حاصل کنید که قوانین خانگی واضحی درباره رفتارها دارید. هنگامی که فرزند شما آرام است و می‌تواند گفتگو کند، بنشینید و با هم درباره قوانین صحبت کنید. درمورد انتظارات و پیامدهای رفتارها (از جمله یک سیستم پاداش) با هم گفتگو کنید و به این موارد عمل نمایید.
وسط طغیان عصبانیت کودک، قوانین را تغییر ندهید و عواقب آن را اعمال نکنید. واقعیت را واضح بیان کنید: “اگر آن مسئله اتفاق بیفتد، این چیز پیامد آن است.”
مرزهای مشخص برای هر دوی شما مفید است. اگر کودک شما با یک مشاور یا تراپیست کار می‌کند، می‌توانید با آن تراپیست درباره استراتژی‌های انضباطی مناسب برای کودکان مبتلا به ADHD مشورت کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله از مجله سلامت مفید طب درباره دلایل عصبانیت کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی توضیح دادیم. همچنین به راهکارهایی برای کمک به مدیریت خشم این کودکان پرداختیم.
هم برای والدین و هم کودکان دشوار است که کودک مبتلا به اختلال کم توجهی – بیش فعالی کنترل خود را از دست بدهد و با عصبانیت دست و پنجه نرم کند. اگر کودک شما دچار طغیان‌های عصبانیت می‌شود و مخصوصا اگر این احساسات شدید با روابط، تحصیلات و کیفیت زندگی او تداخل دارد، مهم است که مهارت‌های لازم را برای کنار آمدن با احساساتش به روش سالم به او آموزش دهید.
با راهنمایی پزشک می‌توانید مطمئن شوید که عصبانیت فرزندتان در موفقیت او تداخلی ایجاد نمی‌کند.
شما می‌توانید برای تهیه شربت اتنتالین سیمرغ (افزایش تمرکز و بهبود بیش فعالی کودکان) از طریق سایت داروخانه آنلاین مفیدطب روی دکمه زیر کلیک کنید:
منبع: سایت verywellmind
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
