آیا تا به حال احساس کرده‌اید که با وجود رژیم غذایی و ورزش، وزن کم نمی‌کنید؟ شاید مشکل در متابولیسم شما باشد. طب سنتی با رویکردی طبیعی و پایدار، راهکارهایی برای افزایش سوخت و ساز بدن ارائه می‌دهد که علاوه بر کاهش وزن، به بهبود کلی سلامتی شما نیز کمک می‌کند. در این مقاله از مجله سلامت مفیدطب قصد داریم درمورد راه‌های افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی صحبت کنیم. از مهم‌ترین موارد تاثیرگذار بر متابولیسم بدن می‌توان به سن، تناسب اندام، جنسیت، سطح بدنی، آب و هوا و ورزش اشاره کرد. در ادامه به بررسی هریک از این عوامل و میزان تاثیر آنها بر افزایش سوخت و ساز می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
متابولیسم پایه: سوخت و ساز در حالت استراحت
در طب رايج حداقل انرژی لازم برای حفظ حيات با عنوان متابوليسم پايه بيان شده است. متابوليسم پايه افراد با يكديگر متفاوت بوده و تحت تاثير عوامل متعددی قرار دارد. به بيان ديگر می‌توان گفت عوامل اثرگذار بر متابوليسم پايه از قبيل سن، جنس، قد، وزن، سطح بدنی، ميزان فعاليت جسمانی، استرس، تركيب بدنی، ميزان حرارت بدن معرف حداقل ميزان انرژی مورد نياز برای بقای حيات انسان است.
حفظ سلامت متابولیسم پایه اهمیت بسیاری دارد چون اختلالات متابولیکی می‌توانند منجر به افزایش فشار خون، افزایش چربی خون، دیابت و مشکلات قلبی و عروقی جدی شوند که به مجموعه این علائم به طور کلی سندروم متابولیک گفته می‌شود.
بنابراين در صورت تغيير در ميزان متابوليسم پايه حيات انسان می‌تواند دست‌خوش تغييرات كوچك و بزرگی گردد. اين در حالی است كه درك چگونگی تنظيم متابوليسم پايه و يا تغيير در آن شرايط خاصی را می‌طلبد. چرا كه برخی از عوامل اثرگذار فوق همچون سن و جنس قابل تغيير نيستند و از طرفی تغيير در عواملی از قبيل تركيب بدن، فعاليت جسمانی، استرس و علائم حياتی همچون درجه حرارت محيطی و مركزی، فشارخون و ضربان قلب به راحتی صورت نگرفته، خود متاثر از عوامل زيادی بوده و يا بر روی متغيرهای زيادی اثرگذار است.
نكته قابل توجه اينكه هرنوع تغيير در متابوليسم پايه می‌تواند منجر به تغيير در شرايط زندگی افراد گردد. كاهش متابوليسم پايه یا كاهش سوخت و ساز بدن زمينه را برای تجمع چربی و افزايش وزن، احساس كسالت جسمی و روانی فراهم می‌كند. به اين ترتيب چرخه معيوب ايجاد شده موجب افزايش شيوع و بروز اضافه وزن و چاقی و ساير بيماری‌های مرتبط با سيستم متابوليكی خواهد شد و همانطور که ذکر شد از مهمترين معضلات جوامع بشری در زمان كنونی هستند.
کپسول اسلیم مکس قائم دارو یک داروی گیاهی لاغر کننده است که با افزایش سوخت و ساز بدن، از افزایش وزن جلوگیری می کند.
چاقی و توده چربی
يكي از متغيرهای مورد بررسی، توده بدون چربی يا توده عضلانی است كه عمده‌ترين تعيين‌كننده مصرف انرژی در زمان استراحت است. طبق ديدگاه طب سنتی از جمله علائمی كه توسط آن می‌توان مزاج را بررسی کرد، حجم عضله یا لحم و چربی یا شحم است، به طوری كه كثرت و زيادی لحم، دلالت بر حرارت (گرمی مزاج) و كثرت چربی یا شحم دلالت بر برودت (سردی مزاج) می‌كند.
به زبان ساده‌تر در طب سنتی، چاقی اغلب با مزاج سرد و تر مرتبط است. افزایش توده چربی به خصوص در نواحی شکم، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش متابولیسم باشد. راهکاری که می‌توان پیشنهاد داد، گرم کردن مزاج با استفاده از غذاهای گرم و خشک و انجام فعالیت‌های بدنی برای کاهش توده چربی است.
شاید علاقمند باشید درمورد گیاهان دارویی لاغری در طب سنتی بیشتر بخوانید.
سن
انرژی مصرف شده در استراحت در دوران رشد سريع به خصوص سال های اول و دوم زندگی بالاترين ميزان را دارد و پس از سال‌های اوليه بزرگسالی، در هر دهه از عمر به مرور از ميزان متابوليسم پايه كم می‌شود. از نظر طب سنتی نیز حرارت مزاج كودكان و جوانان بيشتر از حرارت مزاج سالمندان است و حرارت مزاج پس از سن 35 الی 40 سالگی شروع به كاهش می‌كند.
پس با افزایش سن، حرارت ذاتی بدن کاهش می‌یابد. چرا که فعالیت غدد درون‌ریز کاهش پیدا می‌کند و تولید هورمون‌های مرتبط با متابولیسم، کمتر می‌شود. لذا در سنین بالاتر تغذیه مناسب، ورزش منظم و استفاده از گیاهان دارویی گرم‌کننده جهت افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی توصیه می‌شود.
تناسب اندام
كسانی كه سطح بدنی بيشتری داشته باشند، ميزان متابوليسم بالاتری دارند. یعنی افراد عضلانی و دارای اندام ورزیده، سوخت و ساز بیشتری دارند. از طرفی، از نظر طب سنتی وسعت و گشادگی قفسه سينه (وسعت و گشادگی صدر)، بزرگي اندام‌ها (عظم اطراف) و بزرگی و برجستگی مفاصل (ظهور مفاصل) دلالت بر گرمی مزاج بدن می‌نمايد.
ورزش
ورزش كردن در دمای بالاتر از 30 درجه سانتی‌گراد نيز به دليل افزايش فعاليت غدد عرق، بار متابولیكی را تا حدود 5 درصد زياد می‌كند. از ديدگاه طب سنتی حركات معتدل كه شامل ورزش‌ها، ماساژ و فشار معتدل هستند، از جمله گرم‌كننده‌های بدن محسوب می‌شوند. ورزش باعث افزایش دمای بدن، تحریک گردش خون و افزایش مصرف انرژی می‌شود.
جنسیت
در زنان ميزان متابولسم پايه 8 الی 10 درصد كمتر از مردان با همان وزن و قد است كه می‌تواند ناشی از تفاوت نسبت چربی به عضله آنها در مقايسه با مردان باشد. از نظر طب سنتی مزاج زنان نسبت به مردان سردتر است، بنابراین بیشتر ممکن است درگیر چاقی دور شکم و ران شوند.به عنوان راهکاری برای افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی به زنان توصیه می‌شود که با انجام تمرینات قدرتی و تغذیه مناسب، متابولیسم خود را افزایش دهند.
آب و هوا
ميزان متابوليسم پايه كسانی كه در آب و هوای گرمسيری زندگی می‌كنند، 5 تا 20 درصد بالاتر از افرادی است كه در مناطق معتدل زندگی می‌كنند. در طب سنتی بيان شده كه تماس با گرم‌كننده‌های غير شديد از قبيل هوای گرم سبب گرمی مزاج می‌شود. افرادی که در آب و هوای سرد قرار دارند، ممکن است با کاهش متابولیسم مواجه شوند که می‌توانند با پوشیدن لباس گرم، تغذیه مناسب و انجام فعالیت‌های گرم‌کننده، به افزایش سوخت و ساز بدن خود کمک کنند.
حالات روحی
تحريك سيستم عصبی سمپاتيك (برای مثال در هيجان‌های احساسی يا استرس) سبب افزايش ترشح اپی نفرين شده كه به طور مستقيم گليكوژنوليز و فعاليت سلولی را افزايش و در نتيجه متابوليسم پايه را بالا می‌برد. در طب سنتی بيان شده كه خشم و شادی معتدل از اسباب گرم‌كننده بدن شمرده می‌شود و در مقابل آن افسردگی، سبب سرد شدن بدن و به دنبال آن افزایش احتمال چاقی می‌شود. مدیریت استرس، مدیتیشن و یوگا از جمله راهکارهای کاهش تأثیرات حالات روحی منفی هستند.
کم کاری تیروئید
می‌دانیم که اگر فردی به علت پایین بودن سطح تیروئید از چاقی رنج ببرد، مادامی‌که سطح تیروئیدش را اصلاح نکند، نمی‌تواند به چاقی غلبه کند. علت این امر آن است که ميزان متابوليسم پايه در اختلالات غدد درون ريز مثل كم‌كاری و پركاری تيروئيد تغيير می‌كند؛ به طوری كه در كم كاری تيروئيد (با علائمی همچون عدم تحمل سرما، ضعف و خستگی، يبوست، براديكاردی، خشكی و خشونت و سردی پوست و نيز كندی حركات و فعاليت) ميزان متابوليسم پايه فرد كاهش می‌يابد. و در پركاری تيروئيد (با علائمی همچون عصبی بودن، افزايش تعريق، حساسيت بيش از حد به گرما، تپش قلب و تاكيكاردی و نيز افزايش سرعت انقباض و انبساط عضلانی) طبق ديدگاه طب، ميزان متابوليسم پايه افزايش می‌يابد. از همین رو تشخیص و درمان به موقع کم‌کاری تیروئید تحت نظر پزشک اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
در طب سنتی ایران نیز افراد سرد مزاج معمولاً بيش از ديگران احساس سرما كرده و گرما را بهتر از سرما تحمل می‌كنند، در حالت عادی انگشتان و انتهای آنها سردتر است، دارای ضعف و كسالت هستند، نشاط كمتری دارند، عطش و تعريق كم داشته و در گفتار و كردار ملايمت بيشتری دارند؛ درحالی كه افراد گرم مزاج برخلاف آنها احساس گرمای بيشتری داشته و سرما را بهتر از گرما تحمل ميی‌كنند، در شرايط عادی انتهای انگشتان گرم‌تری دارند، پرانرژی و سرحال‌تر هستند، عطش و مقدار تعريق بيشتری داشته و گفتار و فعاليت آنها بيشتر و سريع‌تر است.
تغذیه و گیاهان دارویی برای افزایش متابولیسم
تغذیه مناسب و استفاده از گیاهان دارویی، از جمله راهکارهای موثر برای افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این موارد اشاره می‌کنیم:
غذاهایی که متابولیسم را افزایش می‌دهند
- غذاهای حاوی پروتئین: پروتئین برای ساخت عضلات ضروری است و باعث افزایش متابولیسم پایه بدن می‌شود. منابع خوب پروتئین شامل گوشت بدون چربی، ماهی، تخم مرغ، لبنیات کم چرب، حبوبات و آجیل است.
- غذاهای حاوی فیبر: فیبر به هضم غذا کمک کرده و احساس سیری را افزایش می‌دهد. منابع خوب فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات است.
- چربی‌های سالم: چربی‌های سالم مانند آووکادو، روغن زیتون و آجیل به تنظیم هورمون‌ها و افزایش متابولیسم کمک می‌کنند.
- آب: نوشیدن آب کافی به هضم غذا و دفع سموم کمک کرده و متابولیسم را افزایش می‌دهد.
گیاهان دارویی برای تقویت متابولیسم
- زنجبیل: زنجبیل با افزایش دمای بدن و تحریک گردش خون، به افزایش متابولیسم کمک می‌کند.
- دارچین: دارچین به تنظیم قند خون کمک کرده و حساسیت سلول‌ها به انسولین را افزایش می‌دهد.
- فلفل سیاه: فلفل سیاه حاوی ماده‌ای به نام پیپرین است که متابولیسم را افزایش می‌دهد.
- زردچوبه: زردچوبه دارای ماده‌ای به نام کورکومین است که خواص ضد التهابی دارد و به کاهش وزن کمک می‌کند.
- چای سبز: چای سبز حاوی کافئین و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که متابولیسم را افزایش می‌دهند.
- زیره سبز: زیره سبز به هضم غذا کمک کرده و از نفخ جلوگیری می‌کند.
به عنوان مثال، کپسول کورکومکس هلث اید از جمله داروهای گیاهی حاوی فلفل سیاه، زردچوبه و زنجبیل می‌باشد که برای تهیه آن از داروخانه آنلاین مفیدطب می‌توانید از لینک زیر اقدام کنید:
افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی
طبق مطالبی که ذکر شد، از نظر طب سنتی، مواردی که بتوانند از سردی و تری مزاج فرد بکاهند و به حرارت بدن فرد بیافزایند، درواقع می‌توانند باعث افزایش متابولیسم فرد بشوند. البته برخی موارد مثل سن و جنس قابل تغییر نیستند، اما موارد دیگر را می‌توان تغییر داد و باعث افزایش متابولیسم پایه شد. البته باید توجه داشته باشید که افزایش سوخت و ساز بدن لزوما مثبت و مفید نیست، و این مورد کاملا بستگی به شرایط فرد دارد.
پرهیز از افسردگی و رخوت و بی‌تحرکی، انجام روزانه ورزش و خواب مناسب می‌توانند به کاهش سردی و تری (بلغم) کمک کنند. اصلاح خورد و خوراک نیز اهمیت بسیاری دارد. ترکیبات به اصطلاح گرم، می‌توانند باعث افزایش سوخت و ساز شوند مثل: فلفل سیاه، زنجبیل، زردچوبه و دارچین.
برخی از داروهای طب سنتی مثل ترکیب هزال (مهزل) یا داروی بلغم نیز با داشتن ترکیباتی مانند زنیان، مرزه، رازیانه و… می‌توانند به افزایش سوخت و ساز بدن کمک کنند. برای تهیه قرص هزال که حاوی ترکیب هزال (مهزل) است، روی دکمه زیر بزنید:
با این حال اگر تمایل به افزایش سوخت و ساز بدن با روش طب سنتی دارید، بهترین کار جهت سنجش مزاج و دریافت رژیم درمانی مناسب، مراجعه به پزشک متخصص طب سنتی است چون زیاده‌روی در مصرف هریک از گرمی‌جات، می‌تواند به نوبه خود آسیب‌زا باشد.
سخن پایانی
در این مقاله درمورد انواع عواملی که باعث افزایش سوخت و ساز بدن در طب سنتی می‌شوند، صحبت کردیم. هر یک از این عوامل ممکن است به تنهایی یا به صورت ترکیبی باعث کاهش متابولیسم بدن ما و درنتیجه افزایش وزنمان شوند. مطالعه این متن می‌تواند به پیدا کردن دلایل اصلی چاقی هر شخص کمک کند.
شما می‌توانید برای تهیه انواع محصولات گیاهی، مولتی ویتامین و مکمل، محصولات آرایشی و بهداشتی و… به داروخانه آنلاین مفیدطب مراجعه نمایید. همچنین برای تهیه داروی بلغم زدا نیاک به صورت اینترنتی و آسان، روی دکمه زیر کلیک کنید:
سوالات و نظرات خود را در قسمت نظرات این مقاله یا صفحه محصولات ثبت کنید تا متخصصین داروساز ما به آنها پاسخ دهند.
منابع:
- محمدی فارسانی، غ.، و ناصری، م.، و موحد، م.، و درستی مطلق، ا. (1396). بررسی ارتباط میزان متابولیسم پایه با مزاج فرد از دیدگاه طب سنتی ایران. طب سنتی اسلام و ایران, 8(1), 29-34.
- قاری پور، م.، و اخوان طبیب، ا.، و طغیانی فرد، ن.، و توسلی، ع.، و قاری پور، ا.، و صراف زادگان، ن. (1390). الگوی درمان های دارویی در مبتلایان به سندرم متابولیک: یافته های برنامه قلب سالم اصفهان. مجله دانشکده پزشکی اصفهان, 29(138), 562-
- شرقی ساسان. سندرم متابولیک و چاقی. مجله دیابت و متابولیسم ایران. ۱۳۹۲; ۱۲ (۵) :۴۱۲-۳۹۹
- نیک نفس علیرضا، رضوان فر محمدرضا، صالحی مهدی. تبیین هایپرلیپیدمی و نقش چربی‌های خون از منظر طب سنتی ایرانی. فصلنامه طب مکمل. ۱۴۰۰; ۱۱ (۲) :۱۳۹-۱۲۸
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
