موضوع عوارض مکمل‌های بدنسازی برای نوجوانان می‌تواند برای والدین و مربیان ورزشی یک دغدغه باشد. چرا که نوجوانان زیر ۱۸ سال که علاقه‌مند به تناسب اندام و افزایش حجم عضلانی هستند، ممکن است به صورت خودسرانه از مکمل‌های بدنسازی استفاده کنند. در حالی‌که این مکمل‌ها می‌توانند برای ورزشکاران بزرگسال سودمند باشند، اما در سنین رشد خطرات خاص خود را به همراه دارند. در این مقاله از مجله سلامت مفیدطب، به بررسی تأثیرات و عوارض مکمل گینر برای نوجوانان می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم که چه جایگزین‌هایی برای این گروه سنی مناسب‌تر هستند.
مکمل گینر چیست و چرا نوجوانان سراغ آن می‌روند؟
گینر نوعی مکمل غذایی است که برای افرادی طراحی شده که به سختی وزن می‌گیرند یا برای عضله‌سازی به کالری بیشتری نیاز دارند. این مکمل‌ها دارای کربوهیدرات، پروتئین، چربی و مواد معدنی هستند و انرژی زیادی را در حجم کم فراهم می‌کنند.
نوجوانان به دلایل مختلفی به سراغ گینر می‌روند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تأثیر تبلیغات و شبکه‌های اجتماعی: افراد مشهور و بدنسازها گینر را میانبری برای رسیدن به اندام ایده‌آل معرفی می‌کنند.
- فشار هم‌سالان و محیط باشگاه: نوجوانان احساس می‌کنند بدون مکمل پیشرفتشان کند می‌شود.
- عدم آگاهی از عملکرد بدن در سن رشد: رشد طبیعی عضله و استخوان نیازمند زمان، تغذیه متعادل و خواب کافی است، نه مصرف مکمل‌های پرکالری.
اگرچه نوجوانان فکر می‌کنند مصرف این مکمل‌ها باعث افزایش سریع عضلات و رسیدن به اندام ایده‌آل می‌شود؛ اما بدن نوجوان هنوز در حال رشد است و استفاده از مکمل‌های پرکالری مثل گینر می‌تواند مشکلات جدی و بلندمدت ایجاد کند.
** بیشتر بخوانید: بهترین گینر با درصد پروتئین بالا
مکانیسم تأثیر گینر بر بدن نوجوانان
پیش از بررسی عوارض، ازم است بدانیم که گینر چگونه عمل می‌کند. این مکمل‌ها با افزایش کالری دریافتی، بدن را به سمت ذخیره انرژی و افزایش حجم عضلات هدایت می‌کنند. اما در نوجوانان، بدن هنوز در حال رشد است و واکنش آن با بزرگسالان متفاوت است:
گینر با تأمین کالری و پروتئین مورد نیاز بدن، روند رشد عضلانی و ترمیم بافت‌ها را در ورزشکاران تسریع می‌کند.
تأمین کالری و درشت‌مغذی‌ها
هر وعده گینر ممکن است ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ کالری داشته باشد که عمدتاً از کربوهیدرات‌های ساده و پروتئین تشکیل شده است. وقتی بدن نوجوان این مقدار انرژی را دریافت می‌کند، فرصت کافی برای مصرف آن در فعالیت‌های روزانه یا تمرین ندارد و بخش زیادی از این وزن معمولاً به شکل چربی ذخیره می‌شود، نه عضله؛ زیرا نیازهای بدن در این سن هنوز به تعادل نرسیده است.
اطلاع از قیمت مکمل گینر از بهترین برندهای ایرانی و خارجی با امکان خرید اقساطی بدون بهره:
تأثیر بر متابولیسم و رشد عضلات در سن رشد
در دوران نوجوانی، سطح هورمون‌های رشد، تستوسترون و انسولین در نوسان است و بدن در حال تطبیق با این تغییرات طبیعی است. دریافت ناگهانی کالری زیاد و مصرف مکمل‌های سنگین مانند گینر می‌تواند این تعادل حساس هورمونی را به هم بزند. علاوه بر این، مصرف نادرست کالری و پروتئین ممکن است رشد طبیعی استخوان‌ها، عضلات و چربی بدن را مختل کند. استفاده طولانی‌مدت از گینر همچنین می‌تواند باعث کاهش حساسیت بدن به انسولین شود و خطر ابتلا به دیابت را در آینده افزایش دهد.
عوارض مکمل گینر برای نوجوانان
به‌طور کلی، مکمل‌هایی که دارای گواهی سلامت و مجوز رسمی هستند، معمولاً عوارض چندانی ایجاد نمی‌کنند. اما استفاده نادرست و بدون نظارت پزشک یا مربی متخصص می‌تواند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهد تفاوت چشمگیری میان عوارض مکمل‌های بدنسازی در نوجوانان و بزرگسالان وجود ندارد، با این حال عوارض احتمالی در هر دو گروه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
مصرف بیش‌ازحد گینر می‌تواند باعث مشکلات گوارشی، افزایش چربی و اختلالات هورمونی در نوجوانان شود.
افزایش چربی بدن و اضافه وزن ناسالم
بسیاری از نوجوانان پس از چند ماه مصرف گینر افزایش وزن سریع را تجربه می‌کنند، اما بیشتر این وزن به شکل چربی ذخیره می‌شود. بدن نوجوان توانایی سوخت‌وساز کالری‌های زیاد را ندارد، بنابراین چربی‌ها معمولاً در ناحیه شکم و پهلوها جمع می‌شوند و این می‌تواند سلامت قلب و عروق را به خطر بیندازد. چنین اضافه وزنی همچنین زمینه بروز مقاومت به انسولین و کلسترول بالا را فراهم می‌کند.
فشار بر کلیه‌ها و کبد
مصرف درست مکمل‌های بدنسازی معمولاً خطری برای کلیه‌ها ندارد؛ اما در صورت استفاده بیش از اندازه یا خرید محصولات تقلبی، ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسد. در حقیقت، نوجوانان هنوز عملکرد متابولیکی کامل ندارند و مصرف طولانی‌مدت گینر می‌تواند باعث افزایش اوره خون، التهاب کلیه یا بالا رفتن آنزیم‌های کبدی شود. افرادی که دچار مشکلات کلیوی هستند باید از مصرف مکمل‌هایی نظیر پروتئین وی و کراتین خودداری کنند یا تنها در دوره‌های کوتاه و تحت نظر پزشک یا مربی از آن‌ها استفاده نمایند.
برهم خوردن تعادل هورمونی
برخی گینرها حاوی ترکیبات شبه‌هورمونی یا محرک‌های غیر مجاز هستند که رشد سریع را تحریک می‌کنند. بدن نوجوان نسبت به تغییرات هورمونی حساس است و این ترکیبات می‌توانند تولید تستوسترون، کورتیزول و هورمون رشد را مختل کنند.
مشکلات گوارشی و نفخ
حجم بالای پودر و ترکیبات مصنوعی موجود در گینر می‌تواند دستگاه گوارش نوجوانان را تحت فشار قرار دهد. نفخ، تهوع، دل‌درد و اسهال از عوارض شایع گینر هستند، به ویژه زمانی که این مکمل با آب سرد یا شیر ترکیب می‌شود. سیستم گوارشی نوجوانان هنوز در حال تکامل است و تحمل چنین حجم مواد غلیظ و مصنوعی دشوار است.
تداخل با مکمل‌های دیگر یا داروهای رشد
برخی نوجوانان همزمان با گینر، مولتی‌ویتامین یا مکمل‌های رشد مصرف می‌کنند. بعضی مواد معدنی مثل کلسیم یا فسفر در گینر می‌توانند جذب دیگر مواد را کاهش دهند، اثر داروهای رشد یا تنظیم‌کننده هورمون را کم کنند و یا حتی باعث مسمومیت معدنی شوند. مصرف این ترکیبات بدون نظارت پزشک بسیار خطرناک است.
مقایسه گینر با مکمل‌های طبیعی افزایش وزن برای نوجوانان
بسیاری از والدین فکر می‌کنند اگر فرزندشان لاغر است، حتماً باید گینر بخورد. در حالی که گزینه‌های طبیعی بی‌خطر و حتی مؤثرتری وجود دارد. این راهکارها کاملاً طبیعی هستند و با نیازهای بدن در سن رشد هم‌خوانی دارند:
منابع غذایی سالم با کالری بالا جایگزین مناسبی برای گینر محسوب می‌شوند و به افزایش وزن پایدار کمک می‌کنند.
منابع غذایی سالم با کالری بالا
آووکادو، کره بادام‌زمینی، مغزها (گردو، بادام، فندق)، تخم‌مرغ کامل، برنج قهوه‌ای و ماهی‌های چرب مثل سالمون، بهترین منابع کالری سالم هستند. این مواد نه تنها به افزایش وزن کمک می‌کنند، بلکه باعث تقویت تمرکز و سیستم ایمنی نوجوان می‌شوند.
اسموتی‌ها و صبحانه‌های خانگی پرانرژی
اسموتی‌های خانگی با شیر، موز، جو دوسر، عسل و کره بادام‌زمینی می‌توانند جایگزین گینر باشند و کالری و پروتئین مورد نیاز را فراهم کنند. این ترکیب کالری بالا، پروتئین طبیعی و ارزش غذایی مناسب برای رشد عضله فراهم می‌کند، بدون اینکه فشار زیادی به کلیه یا کبد وارد شود. نوجوان با تهیه این نوشیدنی‌ها مهارت تغذیه سالم را یاد می‌گیرد و رابطه بهتری با غذا پیدا می‌کند.
**بیشتر بخوانید: مقایسه گینر و پروتئین وی
چه زمانی مصرف گینر مجاز است؟
در دوران نوجوانی، یعنی حدود ۱۲ تا ۱۸ سالگی، بدن در مرحله‌ای حساس از رشد قرار دارد و برای عبور از بلوغ به تعادل طبیعی هورمون‌ها نیاز دارد. هورمون رشد و تستوسترون از مهم‌ترین هورمون‌های این دوره هستند و هر عاملی که تعادل طبیعی آن‌ها را بر هم بزند، می‌تواند روند رشد را مختل کند. در این سن، مصرف مکمل‌هایی مانند استروئیدها، پروهورمون‌ها یا تقویت‌کننده‌های تستوسترون به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، زیرا می‌توانند نظم طبیعی ترشح هورمون‌ها را مختل کرده و باعث بروز عوارض جدی شوند. همچنین، مصرف مکمل‌های چربی‌سوز با دوز بالای کافئین ممکن است برای بدن نوجوان خطرناک باشد.
در ادامه بررسی می‌کنیم که چه شرایطی باعث می‌شود مصرف این مکمل در نوجوانان مجاز باشد و چه نکاتی باید قبل از استفاده مد نظر قرار گیرد:
مصرف گینر تنها در شرایط خاص پزشکی یا ورزشی و تحت نظارت متخصص تغذیه یا پزشک مجاز است.
شرایط پزشکی و ورزشی لازم
مصرف گینر برای نوجوانان فقط در شرایط خاص مجاز است. اگر نوجوانی دچار کم‌وزنی شدید یا سوءتغذیه باشد و پزشک تشخیص دهد که به کالری بیشتر نیاز دارد، مصرف محدود و کنترل شده گینر بلامانع است. همچنین، نوجوانانی که تحت تمرینات سنگین ورزشی هستند (مثل ورزشکاران حرفه‌ای) ممکن است با تجویز پزشک مقدار مشخصی گینر دریافت کنند تا از تحلیل عضلات جلوگیری شود.
نظارت متخصص تغذیه یا پزشک
نوجوانان در مرحله رشد هستند و استفاده خودسرانه از مکمل‌ها، به‌ویژه انواع تقلبی یا بی‌کیفیت، می‌تواند رشد طبیعی بدن آن‌ها را مختل کند. هر نوع مکمل، به‌ویژه برای نوجوانان، باید زیر نظر متخصص تغذیه یا پزشک مصرف شود. متخصص تغذیه نوع و مقدار مناسب را بر اساس وزن، سن و وضعیت هورمونی تعیین می‌کند و قبل از تجویز آزمایش خون و بررسی عملکرد کلیه‌ها را انجام می‌دهد.
راه‌های جایگزین برای افزایش وزن سالم در نوجوانان
بهترین روش افزایش وزن سالم ترکیبی از برنامه غذایی متعادل، خواب کافی و تمرینات سبک مقاومتی است. در ادامه خواهیم گفت که چگونه می‌شود بدون مصرف مکمل مصنوعی، وزن و حجم عضله را بالا برد:
برنامه غذایی متعادل همراه با پروتئین طبیعی
بهترین روش برای افزایش وزن سالم، رعایت یک برنامه غذایی متعادل و پایدار است که شامل:
- سه وعده اصلی و دو میان‌وعده پرکالری در طول روز
- منابع پروتئینی طبیعی مثل مرغ، تخم‌مرغ، ماست یونانی، عدس و لوبیا
- کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان سبوس‌دار، جو دوسر و سیب‌زمینی
این روش به بدن کمک می‌کند به‌طور طبیعی وزن بگیرد و بدون آسیب به کلیه، کبد و دیگر ارگان‌ها رشد کند.
ترکیب کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌های طبیعی و سبزیجات، بهترین راه برای افزایش وزن سالم در نوجوانان است.
اهمیت خواب کافی و تمرینات مقاومتی سبک
تمرینات سبک مقاومتی همراه با خواب کافی نیز نقش کلیدی در افزایش وزن سالم دارند. حرکات ساده با وزن بدن مثل شنا، اسکوات یا پلانک باعث تحریک عضلات می‌شوند و خواب شبانه کافی ترشح طبیعی هورمون رشد را تضمین می‌کند. این هورمون مهم‌ترین عامل رشد عضلات و وزن‌گیری ایمن در نوجوانان است. گینر ممکن است برای بزرگسالان فعال گزینه مناسبی باشد، اما برای نوجوانان، ریسک آن بیشتر از فایده‌اش است.
جمع‌بندی و توصیه نهایی پزشکان در مورد گینر نوجوانان
بدن نوجوان هنوز در حال رشد و تکامل است و هرگونه دخالت نادرست در روند طبیعی رشد می‌تواند آثار بلندمدت و جبران‌ناپذیری داشته باشد. متخصصان تغذیه و پزشکان تأکید دارند که گینر برای نوجوانان سالم معمولاً گزینه مناسبی نیست، مگر در شرایط خاص پزشکی و تحت نظارت مستقیم متخصص. مصرف بی‌رویه گینر می‌تواند منجر به افزایش چربی ناسالم، فشار بر کلیه و کبد، اختلالات هورمونی و مشکلات گوارشی شود. بهترین و سالم‌ترین روش برای افزایش وزن و رشد عضله در نوجوانان، داشتن برنامه غذایی متعادل، ورزش منظم و خواب کافی است. اگر نوجوانی واقعاً نیاز به افزایش وزن دارد، این مسیر باید به‌طور آگاهانه و تحت نظر متخصص طی شود تا سلامت بدن حفظ شده و رشد طبیعی ادامه یابد.
داروخانه آنلاین مفیدطب یکی از منابع قابل اعتماد برای تهیه انواع مکمل‌های اصل ورزشی از بهترین برندها است که امکان خرید اقساطی مکمل بدنسازی را فراهم کرده تا افراد بدون فشار مالی بتوانند محصولات دارای مجوز وزارت بهداشت را تهیه کنند.
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
