سندرم روده تحریک‌پذیر که یک نوع اختلال در عملکرد روده میباشد می‌تواند علائم ناراحت‌کننده‌ای مانند دردهای شکمی و تغییر در عادات دفع داشته باشد و باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره شود.
در این مقاله از مجله سلامت داروخانه آنلاین مفیدطب درباره علائم، دلایل و درمان سندرم روده تحریک‌پذیر صحبت می‌کنیم. همچنین به این موضوع می‌پردازیم که چگونه رژیم غذایی و به طور کلی ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند بر این بیماری اثر بگذارد. پس با ما همراه باشید.
سندرم روده تحریک‌پذیر چیست؟
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یک اختلال گوارشی بلندمدت است که می‌تواند باعث ناراحتی مداوم شود. با این حال بیشتر افراد عوارض شدید آن را تجربه نمی‌کنند.
به IBS با نام‌های کولیت اسپاستیک، کولیت مخاطی و بیماری روده بزرگ عصبی نیز اشاره می‌کنند. این اختلال یک وضعیت مزمن است، اگر چه علائم آن در طول گذر سال‌ها تغییر می‌کنند. علائم بیماری اغلب هنگامی که افراد یاد می‌گیرند تا شرایط بیماری را مدیریت کنند، بهبود می‌یابد.
تا همین اواخر، دانشمندان مطمئن نبودند که چه چیزی عامل بروز سندرم روده تحریک‌پذیر است. اما مدارک و شواهد رو به رشدی مبنی بر اینکه میکروب‌های موجود در طول بیماری گاستروانتریت عفونی ممکن است باعث ایجاد یک واکنش بلند مدت شوند، وجود دارند.
علائم سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
متداول‌ترین علائم سندرم روده تحریک‌پذیر عبارتند از:
- تغییر در عادات دفع مدفوع
- درد و انقباض شکمی، که اغلب بعد از دفع مدفوع کاهش می‌یابد
- احساس خالی نبودن روده‌ها بعد از دفع
- گاز شکم
- دفع مخاط از راست روده
- نیاز فوری و ناگهانی به دفع مدفوع
- تورم یا نفخ شکم
علائم اغلب بعد از خوردن غذا بدتر می‌شوند.
بروز شدید علائم ممکن است چند روز طول بکشد و سپس بهبود یابد یا به طور کامل برطرف شود.
نشانه‌ها و علائم در افراد متفاوت است. این علائم اغلب شبیه علائم بیماری‌ها و مشکلات دیگر هستند. همچنین می‌توانند بر قسمت‌های دیگر بدن نیز تاثیر بگذارند. این تاثیرات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تکرر ادرار
- بدبویی دهان
- سردرد
- درد ماهیچه یا مفصل
- خستگی مزمن
- آمیزش دردناک در زنان
- قاعدگی نامنظم
همچنین به دلیل احساس ناراحتی و خجالت به همراه این مشکلات، فرد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر می‌تواند دچار افسردگی و اضطراب شود.
رژیم غذایی
فاکتورهای رژیم غذایی می‌توانند در بروز علائم سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نقش داشته باشند.
پرهیزهای غذایی سندرم روده تحریک‌پذیر
علائم، اغلب پس از مصرف مواد غذایی خاص مانند شکلات، شیر، یا الکل بدتر می‌شوند. این مواد ممکن است باعث ایجاد یبوست یا اسهال شوند.
بعضی از میوه‌ها، سبزیجات و همچنین نوشیدنی‌های گازدار می‌توانند باعث ایجاد نفخ و احساس ناراحتی شوند. این موضوع که «آیا حساسیت غذایی یا عدم تحمل در این شرایط نقش دارند یا خیر»، نامشخص است.
چه غذاهایی برای سندرم روده تحریک‌پذیر مضر هستند؟ غذاهای محرک متداولی که باعث گرفتگی یا نفخ شکم می‌شوند شامل غذاهای نفخ آور هستند، مانند:
- لوبیاها
- کرفس
- پیاز
- هویج
- کشمش
- موز
- زردآلو
- آلو
- کلم بروکسل
- چوب شور
بقیه غذاهایی که می‌توانند علائم را شعله‌ور کنند عبارتند از:
- محصولات لبنی
- آدامس‌های بدون قند
- بعضی از آبنبات‌ها
- محصولات حاوی کافئین، که می‌تواند بیشتر به علت عدم تحمل قند، سوربیتول یا کافئین باشد تا به دلیل سندرم روده تحریک پذیر
نکات رژیم غذایی که می‌توانند به فرد برای کاهش خطر بروز علائم IBS کمک کنند عبارتند از:
کنترل مصرف فیبر
برخی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر لازم است مقدار فیبر مصرفی خود را افزایش دهند، در حالی که بعضی‌ها باید فیبر کمتری مصرف کنند. یک سطح متعادل فیبر در رژیم غذایی می‌تواند به بهبود هضم سالم غذا کمک نماید.
مکمل‌های پروبیوتیک
مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به برخی از افراد کمک نماید. پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که به سلامت روده کمک می‌کنند. ممکن است شخص فورا بعد از مصرف پروبیوتیک‌ها تاثیرات آن را احساس نکند، بنابراین باید مصرف آن‌ها چند هفته ادامه داشته باشد تا بتوان تاثیرشان را بر روده در مدت زمان طولانی‌تری ارزیابی کرد.
یادداشت غذاهای مصرفی
ثبت کردن غذاهای خاصی که در رژیم غذایی مصرف می‌شوند و یادداشت تاثیر فیزیکی آن‌ها بر بدن، به شخص برای تشخیص غذاهای محرک اصلی کمک خواهد کرد.
تغییر در عادات غذایی می‌تواند به کنترل علائم کمک نماید. هیچ رژیم غذایی ثابتی وجود ندارد که برای همه مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذبر مناسب باشد. بنابراین ممکن است هر فرد برای یافتن یک رژیم غذایی مناسب و سازگار، احتیاج به آزمون و خطا داشته باشد.
دلایل ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
اینکه چه چیزی باعث سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شود مشخص نیست. اما متخصصان معتقدند که ممکن است عوامل میکروبی در بروز این سندرم نقش داشته باشند.
دانشمندان آن را با مسمومیت غذایی مرتبط دانسته‌اند. در واقع ۱ نفر از هر ۹ نفر که به مسمومیت غذایی مبتلا می‌شوند مدتی بعد سندرم روده تحریک‌پذیر را تجربه میکند.
به نظر می‌رسد که میکروب‌های حاضر در بیماری گاستروانتریت می‌توانند بر سیستم ایمنی بدن تاثیر بگذارند، که این مسئله منجر به تغییرات بلندمدت در روده می‌شود.
دیگر عواملی که می‌توانند تاثیرگذار باشند عبارتند از:
- رژیم غذایی
- عوامل محیطی مانند استرس
- عوامل ژنتیکی
- هورمون‌ها
- اندام‌های گوارشی با حساسیت بالا نسبت به درد
- واکنش غیر معمول به عفونت
- سوء عملکرد ماهیچه‌هایی که غذا را در بدن منتقل می‌کنند
- ناتوانی سیستم عصبی مرکزی برای کنترل سیستم گوارشی
- شرایط ذهنی و احساسی یک فرد می‌تواند در گسترش سندرم روده تحریک‌پذیر نقش داشته باشد. خطر ایجاد سندرم روده تحریک‌پذیر در افرادی که اختلال اضطراب پس از سانحه دارند، بیشتر است.
این سندرم مسری نیست و با سرطان ارتباطی ندارد.
تغییرات هورمونی می‌توانند علائم را بدتر کنند. برای مثال، علائم در زنان، اغلب در حدود دوران قاعدگی شدیدتر می‌شود.
عفونت‌هایی مانند گاستروانتریت ممکن است سندرم روده تحریک‌پذیر پس از عفونت (post-infectious IBS) را ایجاد نماید.
آیا سندرم روده تحریک پذیر قابل درمان است؟
هیچ درمانی برای سندرم روده تحریک‌پذیر وجود ندارد. اگرچه در صورتی که فرد مبتلا به این سندرم از محرک‌ها پرهیز کند، رژیم غذایی خود را تنظیم نماید و به توصیه‌های پزشک خود عمل کند، می‌تواند به میزان قابل توجهی خطر بروز علائم و ناراحتی را کاهش دهد.
هدف گزینه‌های درمانی برای سندرم روده تحریک‌پذیر، برطرف کردن علائم و بهبود کیفیت زندگی میباشد.
درمان سندرم روده تحریک پذیر
درمان سندرم روده تحریک‌پذیر معمولا شامل تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی و نیز یادگیری مدیریت استرس است.
کنترل رژیم غذایی
رعایت نکات زیر و دانستن این که برای روده تحریک پذیر چی بخوریم، می‌تواند به بهبود علائم کمک نماید:
- مصرف بیشتر غذاهای بر پایه جو دوسر برای کاهش گاز یا نفخ شکم
- نوشیدن حداقل ۸ لیوان مایعات در روز (برای بیشتر افراد)
- پرهیز از مصرف قندهای مصنوعی که در بعضی از آدامس‌ها، غذاهای رژیمی و شیرینی‌های بدون قند موجود هستند. این مواد می‌توانند باعث بروز اسهال شوند.
- حذف نکردن وعده‌های غذایی
- غذا خوردن در زمان مشخص در هر روز
- آهسته غذا خوردن
- محدود کردن مصرف الکل
- پرهیز از نوشیدنی‌های گازدار و حاوی قند مانند نوشابه
- محدود کردن مصرف برخی از میوه‌ها و سبزیجات مشخص
همچنین پرهیز از گلوتن می‌تواند به کاهش خطر بروز علائم کمک کند.امروزه محصولات غذایی بدون گلوتن و جایگزین‌های آن‌ها به صورت گسترده در دسترس هستند.
کاهش اضطراب و استرس
موارد زیر می‌توانند به برطرف کردن علائم سندرم روده تحریک‌پذیر کمک نمایند:
- تکنیک‌های آرام‌سازی شامل تمرینات ورزشی و مدیتیشن
- فعالیت‌هایی مانند تای چی و یوگا
- تمرینات فیزیکی منظم
- مشاوره استرس یا رفتاردرمانی شناختی
دارو برای سندروم روده تحریک پذیر
ممکن است پزشک بسته به شرایط فرد و نوع سندرم روده تحریک‌پذیر داروهایی را برای بهبود علائمی مانند اسهال یا دردها و گرفتگی‌های شکمی تجویز نماید.
در مواردی که تغییرات سبک زندگی و سایر مداخلات درمانی ناموفق باشند و با وجود اعمال همه آن‌ها علائم همچنان شدید باشند، برخی از این داروها معمولا آخرین اقدام درمانی هستند.
روان‌درمانی برای بهبود IBS
روان‌درمانی ممکن است برای برخی از افراد در کاهش بروز علائم سندرم روده تحریک‌پذیر و تاثیر بر علائم مفید باشد. این تکنیک‌ها شامل موارد زیر هستند:
- هیپنوتراپی (هیپنوتیزم درمانی): این روش می‌تواند به تغییر نحوه باسخ دادن ذهن ناخودآگاه به علائم فیزیکی کمک نماید.
- رفتار درمانی شناختی (CBT): این روش به افراد کمک میکند تا به وسیله تکنیک‌های آرام‌سازی و نگرش مثبت، استراتژی‌هایی برای واکنش متفاوت به شرایط به کار گیرند.
ورزش نیز می‌تواند در برخی افراد به کاهش علائم کمک کند.
همچنان که متخصصان درباره ارتباطات احتمالی بین سندرم روده تحریک‌پذیر و فعالیت‌های میکروبی به شناخت بیشتری می‌رسند، می‌توان امیدوار بود که روزی درمان‌های جدید در دسترس باشند که این عامل را به طور موثری مورد هدف قرار دهند.
تشخیص IBS
تا همین اواخر هیچ تصویربرداری یا آزمایش خاصی برای کمک به تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر وجود نداشت.
گرچه متخصصان اکنون یک آزمایش خون ایجاد کرده‌اند که می‌تواند به طور دقیق مشخص کند که یک فرد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر از نوع اسهال غالب (IBS-D) یا بیماری التهابی روده (IBD) میباشد.
در طول مدت تشخیص، هدف پزشک این است که بیماری‌هایی را که علائم مشابه IBS ایجاد می‌کنند، رد نماید.
انواع سندرم روده تحریک‌پذیر
سه نوع اصلی از سندرم روده تحریک‌پذیر وجود دارد:
- سندرم روده تحریک‌پذیر با یبوست (نوع یبوست غالب یا IBS-C): شخص درد شکم، احساس ناراحتی،دفع مدفوع کم یا همراه با تاخیر، و یا مدفوع سفت یا کلوخه‌ای را تجربه میکند.
- سندرم روده تحریک پذیر با اسهال (نوع اسهال غالب یا IBS-D): در این نوع دل درد، احساس ناراحتی، نیاز فوری به توالت، دفع مدفوع مکرر و یا مدفوع شل و آبکی بروز پیدا میکند.
- سندرم روده تحریک پذیر با الگوی متناوب مدفوع (IBS-A): شخص هم یبوست و هم اسهال را تجربه میکند.
نحوه تشخیص IBS
افراد زیادی انواع مختلف IBS را در طول زمان تجربه می‌کنند. پزشک می‌تواند اغلب با پرسش درباره علائم، سندرم روده تحریک‌پذیر را تشخیص دهد. برای مثال:
- آیا تغییراتی در عادات دفع مدفوعتان، مانند اسهال یا یبوست ایجاد شده است؟
- آیا درد یا احساس ناراحتی در شکم دارید؟
- هر چند وقت یک بار احساس نفخ می‌کنید؟
یک آزمایش خون می‌تواند به رد بقیه بیماری‌ها از جمله موارد زیر کمک نماید:
- عدم تحمل لاکتوز
- رشد بیش از اندازه باکتری روده باریک
- بیماری سلیاک
اگر علائم و نشانه‌های خاص وضعیت دیگری را نشان دهند، ممکن است آزمایشات بیشتر ضروری باشد. این نشانه‌ها شامل موارد زیر میباشد:
- کم خونی
- تورم موضعی در راست روده و شکم
- کاهش وزن بدون دلیل
- درد شکم در شب
- بدتر شدن علائم
- وجود خون در مدفوع
- سابقه خانوادگی بیماری التهابی روده (IBD)، سرطان روده بزرگ یا بیماری سلیاک
افراد با سابقه سرطان تخمدان و نیز افراد بالای ۶۰ سال با عادات دفع مدفوع متغیر ممکن است به آزمایش‌های بیشتر نیاز داشته باشند. این موارد می‌توانند خطر ابتلا به سرطان روده را نشان دهند.
عوامل خطر
یک بررسی بر ۳۸ تحقیق در سال ۲۰۱۹ دریافت که مشخصات و شرایط زیر ممکن است خطر سندرم روده تحریک‌پذیر را افزایش دهند:
- گاستروانتریت
- بزرگسال جوان‌تر یا مسن‌تر بودن
- سابقه اضطراب و افسردگی
- استرس
- استفاده بیش از حد از مراقبت‌های بهداشتی
- سابقه خانوادگی سندرم روده تحریک‌پذیر
- درد
- اختلالات خواب
تحقیقات درباره IBS برای ایجاد اقدامات پیشگیرانه بهتر و درمان‌های جدید در حال انجام است. اما در حال حاضر آگاه بودن از رژیم غذایی و مدیریت استرس بهترین اقدامات برای جلوگیری از بروز علائم IBS می‌باشند.
جمع‌بندی
در این مقاله از مجله سلامت مفید طب با دلایل احتمالی و علائم سندرم روده تحریک‌پذیر آشنا شدیم. همچنین به مواد غذایی و شرایطی که می‌توانند به عنوان محرک عمل کرده و باعث بروز علائم IBS شوند اشاره نمودیم.
آموختیم به طور کلی برای کاهش علائم این سندرم باید تغییراتی در سبک زندگی ایجاد نماییم. این تغییرات می‌تواند شامل ایجاد تغییر در رژیم غذایی و انتخاب غذاهای مناسب و سازگار با شرایط ما باشد. همچنین یادگیری راه‌های مدیریت استرس می‌تواند کمک فراوانی به کاهش علائم در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر نماید.
شما می‌توانید در صورت نیاز برای تهیه کپسول گاسترولیت باریج (برای رفع علائم سندروم روده تحریک‌پذیر) و محلول خوراکی ایبروگل گل دارو (نفخ و سندروم روده تحریک‌پذیر) از سایت داروخانه آنلاین مفید طب روی دکمه‌های زیر کلیک نمایید.
منبع: سایت مدیکال نیوز تودی
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
