سنگ کلیه یکی از کهن‌ترین مشکلات سلامت بشر است. در طب سنتی فرهنگ‌های مختلف، به تفصیل درمورد آن نوشته شده است. روش‌های تشخیص و درمان مختلفی در کتب طب سنتی برای سنگ کلیه ذکر شده و معمولا در این متون فصول جدایی به این موارد اختصاص داده شده است.
برای از بین بردن و درمان سنگ کلیه در طب سنتی روش‌های مختلفی بیان شده است. به دلیل ترس برخی از بیماران از روش‌های درمان مدرن، مطالعه این مقاله مجله سلامت مفیدطب و آشنایی با روش های درمان سنگ کلیه در طب سنتی می‌تواند بسیار مفید باشد.
در طب مدرن، روش‌های تشخیصی و درمانی مختلفی برای سنگ کلیه با انواع مختلف وجود دارد که شامل درمان‌های دارویی، استفاده از دستگاه‌های سنگ‌شکن و جراحی است.
تجربه نشان داده است که نگـرانی اغلب مردم مبتلا به سنگ کلیه نسبت به اعمـال جـراحی و عوارض و هزینه‌های آن، باعث تعلل آنها در اقدام به درمان و بروز عوارض دائمی بسیاری می‌شود از جمله آسیب مجاری ادراری، فشار خون، مشکلات قلبی و…
این موارد منجر به تمایل بسیاری از مردم به طب سنتی و مصرف مکمل جهت مدیریت سنگ کلیه و پیشگیری و درمان آن شده است.
علت تشکیل سنگ کلیه در طب ایرانی
دلیل سنگ کلیه در طب سنتی ایران، تجمع حرارت غریبه و زیاده از حد شدن ماده غلیظ و لزج در بدن است. به عنوان مثال ابن سینا علت آن را مصرف غذاهای غلیظ، شیرینی‌های لزج، میوه‌های ترش و دیر هضم و سبزیجات و میوه‌هایی می‌داند که خلط لزج تولید می‌کنند.
روش‌های مختلفی جهت پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه وجود دارد که در مقاله راه‌های جلوگیری از سنگ کلیه می‌توانید آنها را مطالعه کنید.
روش های درمان سنگ کلیه در طب سنتی
برای درمان سنگ كليه در طب سنتی ایران در مرحله اول توصیه به اصلاح سـبک زنـدگی می‌شود، مخصوصا تصحیح تغذیه و مواد غذایی مصرفی. همچنین پزشک متخصص طب سنتی ممکن است توصیه‌های مختلفی درباره خواب، ورزش، حالات روحی و… به بیمار مبتلا به سنگ کلیه بکند.
در مرحلـه دوم درمان سنگ کلیه در طب سنتی، درصورتی که اصلاح سبک زندگی کارساز نباشد، پزشک متخصص طب سنتی داروهای گیاهی موثر در این زمینه را تجویز می‌کند.
درصورت عدم پاسخ بیمار به داروهای گیاهی، ممکن است اقدامات عملی مثل بادکش، فصد یا حجامت توسط پزشک متخصص طب سنتی انجام شود.
گياهان دارویی كه به نـام مفردات در منـابع ذكـر شده، اساسی‌ترين ركن دارویی در اشـكال مفـرد (تـک گياه) يا مركب (چند گياه) در درمان سنگ کلیه در طب سنتی است. برای درمان سنگ‌های مجاری ادراری سه دسته دارو با منشاء گياهی، معدنی و حيوانی بيان شده است.
هرچند بكارگيری و استفاده مفـردات گيـاهی در زمان‌های گذشته توسط حكما و اطبـا بـيشتـر بـر اسـاس تجربه و قياس بـوده اسـت ولی همـان تجربيـات که در طول قرون متمادی توسط حكما و اطبای بعدی نيز مـورد استفاده قرار گرفته است، حـاكی از اثربخشی اين مفردات بوده و هست. در طی سال‌های اخير با توجـه بـه رشد و پيشرفت علوم متعدد و اختراع وسـايل و تجهيـزات متعدد آزمايـشگاهی ايـن امكـان فـراهم شده كـه خيلی از اين مفردات گياهی در محيط‌های آزمايشگاهی روی حيوانات آزمايشگاهی مورد مطالعه قرار گيرند.
رایج‌ترین داروهای گیاهی درمان سنگ کلیه را می‌توانید از طریق لینک زیر مشاهده کنید:
طب سنتی در درمان سنگ كليه، استفاده از داروهایی را توصيه می‌كند كـه باعـث انحـلال سـنگ كليـه می‌شود.
در متون طب سنتی در توضيح خاصيت اين داروها، از واژه‌های «تذیب» و «یفتت» استفاده شده است. در زبان عربی، تـذيب بـه معنـای ذوب كردن و يفتت وقتی در مورد سنگ كليه بـه کار رود، بـه معنای حل كردن و خرد كردن است.
طب سنتی برای درمان سنگ کلیه دارویی را كه تركيبی از اسارون، كرفس بری، وج، دوقو، انيسون، حب بلسـان، كتيـرا و عسل است، معرفی می‌كند و معتقد است مصـرف خـوراکی آن، هـم مدر است هم باعث حل شدن سنگ کلیه می‌شود.
مفتت به دارویی گفته می‌شود كه هرگاه با ماده سفت شـده‌ای برخورد كند، آن را به اجزاء بسيار ريز تبديل می‌كند. (همان Lithotripter در انگلیسی)
ويژگی‌های داروهای مفتت:
- كيفيت، طبيعت يا مزاج: اصولا داروها دارای دو كيفيت «گرم يا سرد» و «خشك يا تر» هستند كه اين چهار كيفيـت دو به دو با هم در تضاد هستند و از دو كيفيت متضـاد فقـط يكـی می‌تواند بروز كند. به عقيده ابـن سـينا داروهـای مفتت اكثـراً دارای طبيعت گرم هستند. او به خشكی يا تری آنها مسـتقيماً اشاره‌ای نمی‌كند ولی پس از بيان اسامی داروها مشخص مـی‌شود كه اكثر قريب بـه اتفـاق داروهـای مفتت دارای كيفيـت خشک هستند. بوعلی معتقد است در درمان سنگ کلیه در طب سنتی نبايـد از داروهـای مفتتی استفاده نمود كه دارای گرمای خيلی زياد هستند.
- طعم: ابن سينا معتقد است اكثر داروهـای مفتت دارای طعم تلخ می‌باشد. او در كتاب دوم قانون به انواع طعم‌ها مـی‌پردازد كه عبارتست از بی‌مزه، ترش، تلخ، شيرين، گـس، تنـد، دسم(چرب)، قابض و شور. گرچه داروهای شـور و تنـد، غالبا گرم می‌باشند، ولی در مقايسه بـا داروهـای تلـخ، تعداد داروهای مفتتی كه طعم شور يا تند داشته باشند به مراتب كمتر است.
- منبع دارو در طبيعت: ابن سينا در كتاب دوم به بيان اين مطلـب مـی‌پـردازد كـه داروها دارای سه منشاء اصلی هستند: معـدنی، گیاهی و حیوانی
الف- داروهای معدنی، داروهایی هستند كه از زمين و معادن مختلف به دست می‌آيد، مانند حجر اليهود، نمک، طلا و…
ب- داروهای گياهی، داروهایی است كه از طريق روييدنی‌های زمين به دست انسان می‌رسد. قسمت‌های مختلف يك گياه به عنوان دارو قابل استفاده است كه عبارتسـت از: بـرگ، بـذر، ريشه، شاخه، گل، ميوه (و صمغ). اكثر داروهای مورد استفاده در طب سنتی، از نوع گياهی است.
ج- داروهای حیوانی، داروهایی است كـه از قسـمت‌هـای مختلف بدن حيوانات به دست می‌آيـد. ماننـد شـير، تخم، روغن و…
انواع داروهای مفتت:
ابن سينا معتقـد اسـت كـه داروهـای حـل‌كننـده (اعـم از معدنی، گياهی و حيوانی) بر حسب تاثيرگذاری آن بر سنگ‌های متراكم يا غير متراكم، سنگ‌های كليـه يـا سـنگ‌های مثانـه دارای انواعی می‌باشد، كه عبارتست از:
- داروهايی كه فقط قادر به انحلال سنگ‌های ریزی هستند كه خيلی متراكم نباشد.
- داروهايی كه بر سنگ‌های كليه موثرند ولی بر سنگ‌های مثانه بی‌تأثيرند.
- داروهايی كـه بـر سـنگ‌های كليـه موثرنـد و بـر بعضـی از سنگ‌های مثانه نيز تأثير مي‌گذارند نه همه آنها.
- داروهايی كه هم بر سنگ‌های كليه و هم بـر سـنگ‌های مثانـه تأثير قابل توجهی دارند.
شما می‌توانید شربت مفتت بیوفیتا (دفع‌کننده سنگ کلیه و سنگ مثانه) را که یک دارو گیاهی موثر برای درمان سنگ کلیه در طب سنتی است، از طریق سایت داروخانه آنلاین مفیدطب به صورت اینترنتی خریداری کنید:
شربت مفتت بیوفیتا حاوی میوه خارخاسک، بذر رازیانه، بذر انیسون، تخم کدو و بذر کرفس است و تأثیر بسیار خوبی در کمک به بهبود سنگ کلیه و مثانه دارد.
نحوه استفاده از داروهای مفتت
حکیمان طب سنتی معتقدند برای اثربخشی بيشتر داروهای مفتت، هنگام استفاده بهتر اسـت آن‌هـا را بـا داروهـای ديگـری همراه نمود. برای استفاده از داروهای مفتـت، لازم اسـت انـواع ديگری از داروها را با آنها تركيب نمود كه به تأثيرگذاری بهتر آنها كمک كند. اين داروها عبارتند از:
- داروهای مدر: وقتی داروهای مدر با ايـن دسـته از داروهـا تركيب شوند، پس از اثربخشی داروهـای مفتت، اجـزای حـل‌شده سنگ را با جريان ادرار قوی كه ايجاد می‌كند، خارج مـي‌سازد. مانند بذر شنبليله، دوقو، اسارون و…
- داروهای مريثـه: اين‌ها داروهايی هستند كه باعث كاهش سرعت حركت داروهای مفتت در مجاری داخلی كليه می‌گردد. ويژگی اين داروها ايـن است كه لزج هستند و ضمنا باعث تغيير قوام سنگ می‌شـوند. اين داروها به داروهای مفتت كمک مـی‌كننـد كـه بـه شـكل كاملی اثر كرده و آنها را به اجزاء ريزی تبديل نمايند. صـمغ‌هـا بويژه صمغ درخت گردو و صمغ بسفايج از اين دسته‌اند و نيز داروهايی كه هم خاصيت تسكين درد دارنـد و هـم بـه عنـوان مريثه عمل می‌كنند مانند بذر كتان و لعاب آن، جلوز، فندق، و بذر ختمی.
- داروهای منفذه (نفوذكننده): داروهایی هستند كه علاوه بـر آنكه سرعت نفوذ بالایی دارند، خاصيت تنقيه (پاک‌كننـدگی) نيز دارند، مانند فلفل، دارچين.
- داروهـای قـابض: داروهـایی هسـتند كـه حالـت قـبض و نگه‌دارندگی دارند و باعث می‌شوند قوت كليـه حفـظ شـود. مانند افشره برخی ميوه‌ها (ربوب الفواكه). از اين دسته می‌تـوان داروهای گياهی زير را نام برد: بهمن، زرنباد، سوسن خشك، بذر حسک، گل سرخ، گلنار، اذخر و صندل
جرجانی نيـز يکی از اصول درمان سنگ كليه پس از پرهيز از عوامل تشكيل سنگ را استفاده از داروهای مفتت می‌داند. او نـام «ريزاننده سـنگ» را برای اين داروها به كار برده است. جرجانی داروهای مفتـت را به چند دسته تقسيم كرده و بـرای هـر دسـته چند مثال ذكر می‌كند. دسته‌های اصلی كه او نام می‌برد عبارتست از:
- سبزی‌ها مانند: كرفس، كاسنی، حسک، برگ ترب و…
- ميوه‌ها مانند: خربزه، خيار، انگور سفيد و…
- نوشيدنی‌ها مانند: سكنجبين
- داروهــا مانند: تخــم باديان، افســنتين، پرسياوشان، حجراليهود
جمع‌بندی
به روش‌های مختلفی برای درمان سنگ کلیه در طب سنتی اشاره شده است. در این مقاله درمورد این روش‌ها و داروهای مفتت که مهم‌ترین نوع داروی طب سنتی جهت شکستن سنگ‌های کلیه است پرداخته‌ایم. همچنین دیدگاه دانشمندان طب سنتی را برای درمان سنگ کلیه بیان کرده‌ایم.
شما می‌توانید برای تهیه عصاره اورتیکا زردبند (محلول خوراکی درمان و دفع سنگ کلیه) از طریق سایت داروخانه آنلاین مفید طب (دکتر اصیلی) روی دکمه زیر کلیک کنید:
این محلول گیاهی حاوی عصاره گیاه گزنه است که علاوه بر دفع سنگ کلیه، برای کاهش التهاب و عفونت دستگاه دفع ادرار نیز بسیار مفید می‌باشد.
در مقاله‌ی بعدی به تفصیل درمورد محصولات گیاهی بازار دارویی ایران که در درمان سنگ کلیه در طب سنتی موثر هستند، بحث می‌کنیم.
منابع
- Hayatdavoudi PARICHEHR, et al.”RENAL INJURY, NEPHROLITHIASIS AND NIGELLA SATIVA: A MINI REVIEW.” AVICENNA JOURNAL OF PHYTOMEDICINE (AJP) 6.1 (2016): 1-8.
- منجیری محمدآزاد، اسلامی مهدی، نورس محمدرضا. معرفی مفردات دارویی موثر در سنگ کلیه در طب سنتی ایران (مروری). مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه دانشگاه). 1398 [cited 2021October20];29(171 ):145-157. Available from: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=479801
- کلنگی فاطمه، معماریانی زهرا، گرجی نرجس، مظفرپور سیدعلی، معینی ریحانه، ثاقبی روشنک، مجاهدی مرتضی. مروری بر گیاهان دارویی با اثر تقویت و محافظت کلیوی در منابع طب سنتی ایران. گیاهان دارویی. 1396 [cited 2021October20];16 (دوره چهارم)(64):21-31.
- ilkhani R, Basiri A, Halavati N, Rostami A, Aghanouri Z. Oral lithotripters in Traditional Iranian Medicine. jiitm. 2015; 6 (1) :9-14
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
