احتمالاً همه ما می‌دانیم یا حداقل شنیده‌ایم که بهترین غذا برای نوزاد، شیر مادر است. این موضوع هم در آموزه‌های اسلامی و هم در طب سنتی وجود دارد و از طرفی در طب مدرن نیز این مورد بسیار تأکید می‌شود. اما در برخی موارد ممکن است به دلایلی شیر مادر کاهش پیدا کند و یا کیفیت مناسبی نداشته باشد. در این مقاله از مجله سلامت مفیدطب گفتگوی کوتاهی با خانم دکتر ضحی مرتضوی متخصص طب سنتی داشته‌ایم که درمورد روش‌های زیاد شدن شیر مادر در طب سنتی برای ما صحبت کرده‌اند. در انتهای مقاله ویدئوی این گفتگو قرار داده شده که می‌توانید مشاهده کنید.
اهمیت مصرف شیر مادر
خوردن شیر مادر توسط نوزاد، هم برای فرزند بسیار حائز اهمیت است (به جهت تشکیل سیستم ایمنی و تغذیه غنی نوزاد) و هم برای سلامت مادر بسیار ضروری است. مطالعات مختلف نشان می‌دهند که اگر مادر به نوزاد شیر خودش را بدهد، می‌تواند مادر را از ابتلا به انواع بیماری‌های مختلف از جمله سرطان‌های سینه و غیره مصون کند.
هنگامی‌که می‌خواهیم در مورد شیر مادر صحبت کنیم باید دو مسئله را در نظر بگیریم:
- کیفیت شیر مادر: آیا شیر مادر قوام مناسبی دارد؟ آیا بو و طعم خوبی دارد؟ آیا رنگ آن طبیعی است؟ آیا شیر مادر غنی بوده و می‌تواند تمام مواد غذایی لازم را به نوزاد برساند؟
- کمیت شیر مادر: آیا به اندازه سیر شدن نوزاد، شیر تولید می‌شود؟
دلایل کمبود شیر مادر
مسئله‌ای که بسیاری از مادران را نگران می‌کند این است که دچار کمبود شیر می‌شوند. کمبود شیر مادر علل بسیار متفاوتی می‌تواند داشته باشد:
- به دلیل برخی از زمینه‌های عدم تعادل هورمونی (مانند هورمون‌های تیروئیدی، هورمون‌های پلی کیستیک تخمدان)
- به علت مصرف برخی از داروهای هورمونی و داروهای ضدبارداری توسط مادر
- به علت مشکلات ساختاری پستان (به‌عنوان مثال بافت پستان مادر هنوز آمادگی شیردهی را نداشته باشد که مخصوصاً در شیردهی‌های اول این اتفاق رخ می‌دهد)
علت کمبود شیر مادر حتماً باید توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود. زیرا برخی از این موارد نیاز به مراقبت‌ها و درمان‌های بعدی دارند و نباید سهل‌انگارانه فراموش شوند. با این حال بسیاری از مشکلات شیردهی به این علت است که آگاهی کافی در مورد روند تولید شیر و شیردهی نوزاد وجود ندارد.
راهکارهای افزایش شیر مادر
برای افزایش شیر مادر راهکارهای متنوعی وجود دارد که در ادامه برخی از آن‌ها را بیان خواهیم کرد.
در مرحله اول لازم است مادر یاد بگیرد که چگونه کودک را در آغوش بگیرد. در چه مواقعی و چطور به او شیر بدهد. اگر شیر او به سبب غذاهای خاصی که مادر مصرف کرده است، طعم ناخوشایندی دارد، چگونه آن‌ها را رفع کند تا اشتهای نوزاد را به شیر خوردن افزایش دهد.
مادر باید بداند که با بزرگ‌تر شدن نوزاد در برخی از مراحل رشد، امکان دارد اشتهای او به طور ناگهانی افزایش یابد که باعث می‌شود مادر فکر کند ترشح شیر او کاهش یافته است.
در بسیاری از موارد هم حرف‌های بزرگ‌ترها و نسل‌های قدیمی‌تر که تجربه بیشتری داشته‌اند، ممکن است مادران جوان را نگران کند که ترشح شیر آن‌ها کم است، در حالی که شیر آن‌ها کاملاً ترشح عادی دارد. برای رفع تمام این نگرانی‌ها پزشک متخصص می‌تواند به شما کمک کند.
حال با هم بررسی می‌کنیم طب سنتی برای مادرانی که شیر آن‌ها بدون دلیل خیلی جدی و خطرناکی کم است، چه توصیه‌هایی دارد و روش‌های زیاد شدن شیر مادر در طب سنتی چیست؟
زیاد شدن شیر مادر در طب سنتی
طب سنتی توصیه می‌کند که اگر مادر یبوست دارد، حتماً آن را رفع کند. مادر باید خواب کافی داشته باشد. اگر استرس دارد، آن را درمان کند. تغذیه کامل و غنی مادر، برای تولید شیر با کیفیت و با اندازه مناسب، یک فاکتور بسیار اساسی است.
مادران شیرده حتماً به یاد داشته باشند که فعالیت بدنی برای آن‌ها هم برای داشتن شیر مناسب و هم برای حفظ سلامت آن‌ها بعد از بارداری بسیار ضروری است.
مواردی مانند ماساژ درمانی برای افزایش ترشح شیر بسیار مؤثر هستند و تأثیر آن‌ها در انواع مطالعات بالینی ثابت شده است. به‌عنوان مثال ماساژهای خاصی که پزشک می‌تواند به شما آموزش دهد مانند ماساژ زیر دوش آب گرم که می‌تواند به شروع ترشح شیر مادر کمک کند. پزشک طب سنتی ممکن است برخی از روغن‌ها مانند روغن گل سرخ را به شما توصیه کند که با آن سینه‌ها را ماساژ داده و یک یا دو بار در صبح شیر را دوشیده و دور بریزید تا آماده شیردهی به نوزاد شود.
طب سنتی توصیه می‌کند که مادران شیرده برخی از غذاها را حتماً مصرف کنند مانند انواع پوره (پوره اسفناج، پوره هویج و…)، غذاهای مقوی مانند نخودآب، انواع خورش‌های مقوی، شیربرنج، فرنی و…
حتماً در نظر داشته باشید که مصرف گرمی‌جات بیش از حد در رژیم غذایی و یا رطوبت و سردی‌جات زیاد، می‌تواند بر کیفیت و کمیت شیر اثر بگذارد، به‌عنوان مثال اگر غذاهای با رطوبت بالا مصرف کنید، ممکن است حجم شیر را افزایش دهد و کودک را سیر کند اما این شیر ارزش غذایی مناسب را نخواهد داشت.
مهم‌ترین توصیه‌ای که پزشکان و متخصصان طب سنتی می‌کنند استفاده از گیاهان دارویی است که می‌توانند به افزایش شیر مادر کمک کنند که البته مطالعات بالینی طب مدرن هم این موارد را تائید کرده‌اند. مواردی مثل رازیانه، شوید، شنبلیله، خارمریم، سیاه‌دانه، اگر در حد اعتدال، به غذا افزوده شوند، می‌توانند به شیردهی بهتر و بیشتر مادران کمک کنند.
قطره شیرافزا گل دارو
علاوه بر راهکارهای گفته شده فوق می‌توانید از فراورده‌های مختلفی که برای کمک به افزایش شیردهی مادر به‌صورت صنعتی تهیه شده‌اند و در بازار ایران وجود دارند، نیز استفاده کنید؛ مانند قطره یا کپسول شیرافزا، پودرهای لاکتومیت و غیره.
به عنوان مثال قرص شیرافزا و قطره شیرافزا گل دارو حاوی عصاره هیدروالکلیک گیاهان رازیانه، زیره سبز، شنبلیله و شوید هستند که مصرف آن‌ها می‌تواند به افزایش میزان ترشح شیر در مادران شیرده کمک نماید. یکی از آثار مثبت قطره شیرافزا گل دارو داشتن خاصیت ضد نفخ است که از آلکالوئیدهای داخل آن ناشی می‌شود. بنابراین مصرف این قطره موجب ورود مقدار اندکی از این مواد به سیستم گوارش نوزاد شده و می‌تواند در رفع مشکل نفخ و درد معده که از تجمع حباب گاز به وجود می‌آید، موثر باشد.
نحوه مصرف قطره شیرافزا گل دارو بدین صورت است که بایستی هر روز در ۳ نوبت، مقدار ۲۰ تا ۳۰ قطره در یک فنجان آب سرد با اندکی قند بعد از صرف غذا میل کنید. استفاده از قطره رازیانه شیرافزا می‌تواند تا پایان زمان شیردهی ادامه داشته باشد.
ویدئو زیاد شدن شیر مادر در طب سنتی
در این ویدئو دکتر ضحا مرتضوی در مورد راهکارهای افزایش شیر مادر در طب سنتی توضیح داده‌اند:
جمع بندی
در این مطلب به بررسی روش‌ها و راهکارهای زیاد شدن شیر مادر در طب سنتی پرداختیم. این توصیه‌ها می‌توانند به بهبود کیفیت و کمیت شیر مادر کمک کنند. با این حال بهتر است قبل از هر چیز با پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید.
جهت خرید محصولات گیاهی و مکمل‌های بارداری و شیردهی از جمله انواع قطره و قرص افزایش شیر مادر می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید:
هر سؤال دیگری در مورد افزایش شیردهی مادر، به‌خصوص با توجه به آموزه‌های طب سنتی دارید، می‌توانید در صفحه آن در داروخانه آنلاین مفیدطب یا زیر این مقاله ثبت کنید، متخصصین داروساز ما به سوالات شما پاسخ خواهند داد.
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
