یائسگی مرحله‌ای طبیعی در زندگی زنان است که با تغییرات عمده هورمونی همراه می‌شود. این تغییرات می‌توانند علائمی مانند گُرگرفتگی، تعریق شبانه، نوسانات خلقی و اختلالات خواب را به دنبال داشته باشند. امروزه بسیاری از زنان برای مدیریت این علائم، به درمان‌های طبیعی و گیاهی روی آورده‌اند. یکی از شناخته‌شده‌ترین گیاهان دارویی در این زمینه، گیاه پنج انگشت یا ویتکس (Vitex agnus-castus) است که به‌واسطه تأثیرات مثبتش بر تعادل هورمونی، جایگاه ویژه‌ای در طب مکمل زنان پیدا کرده است. در این مقاله از مجله سلامت مفیدطب به بررسی فواید گیاه پنج انگشت برای یائسگی و معرفی ویتاگنوس و همچنین تأثیرات درمانی ویتاگنوس (محصولات حاوی عصاره این گیاه)، روش مصرف، دوز مناسب و تجربیات مصرف‌کنندگان می‌پردازیم.
گیاه پنج انگشت چیست و چه نقشی در بهبود علائم یائسگی دارد؟
گیاه پنج انگشت، با برگ‌های پنجه‌ای‌شکل و گل‌های بنفش رنگ، بومی مناطق مدیترانه‌ای و غرب آسیا است و قرن‌ها در طب سنتی برای بهبود اختلالات هورمونی زنان مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه به‌واسطه ترکیبات فعالی که دارد، می‌تواند به بهبود علائم یائسگی از راه‌های زیر کمک کند:
-
تنظیم ترشح هورمون‌ها: گیاه پنج انگشت با تأثیر بر غده هیپوفیز، ترشح هورمون‌های پرولاکتین، استروژن و پروژسترون را تنظیم می‌کند. این امر در دوران یائسگی که میزان استروژن کاهش می‌یابد، به حفظ تعادل هورمونی کمک می‌کند.
-
کاهش گُرگرفتگی و تعریق شبانه: مصرف منظم عصاره این گیاه می‌تواند شدت و دفعات این علائم را کاهش دهد.
-
بهبود نوسانات خلقی: با متعادل‌سازی سطح هورمون‌ها، این گیاه می‌تواند به کاهش تحریک‌پذیری و افسردگی کمک کند.
-
حفظ سلامت استخوان‌ها: کاهش استروژن با افزایش خطر پوکی استخوان همراه است و گیاه پنج انگشت ممکن است با بهبود متابولیسم استخوان به حفظ سلامت آن کمک کند.
-
تقویت کیفیت خواب: اختلالات خواب یکی از شایع‌ترین مشکلات یائسگی است که با کمک این گیاه تا حدی قابل کنترل است.
برای آشنایی بیشتر با گیاه پنج انگشت می‌توانید، مقاله گیاه پنج‌انگشت چیست و چه تاثیری در تعادل هورمونی دارد؟ را مطالعه کنید.
ویتاگنوس؛ عصاره‌ای مؤثر از گیاه پنج انگشت برای تسکین علائم یائسگی
ویتاگنوس نام تجاری محصولاتی است که عصاره استاندارد شده گیاه پنج انگشت را در قالب قرص و قطره ارائه می‌دهند. مصرف قرص ویتاگنوس برای یائسگی می‌تواند اثرات قابل‌توجهی در کاهش علائم آن داشته باشد:
-
تسکین علائم وازوموتور: ویتاگنوس با تأثیر بر سیستم وازوموتور بدن، باعث کاهش گُرگرفتگی، تعریق شبانه و احساس گرمای ناگهانی می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند زنانی که از ویتاگنوس استفاده میکنند، کاهش قابل توجهی در فراوانی و شدت این علائم گزارش میکنند.
-
افزایش تراکم استخوان: برخی مطالعات نشان می‌دهند که ویتاگنوس ممکن است به حفظ تراکم استخوان در زنان یائسه کمک کند. این اثر احتمالاً به دلیل تأثیر این گیاه بر متابولیسم استخوان و سطح هورمون‌های زنانه است.
-
تنظیم چرخه قاعدگی در پیش‌یائسگی: در دوران پیش‌یائسگی یا پری‌منوپوز، نامنظمی‌های قاعدگی شایع است. ویتاگنوس به تنظیم سیکل قاعدگی و کاهش خونریزی‌های نامنظم کمک می‌کند.
-
کاهش سردرد و میگرن: برخی زنان در دوران یائسگی دچار سردردهای شدید و میگرن می‌شوند. فواید ویتاگنوس برای یائسگی شامل کاهش فراوانی و شدت این سردردها نیز می‌شود.
آشنایی بیشتر با این دارو می‌تواند باعث افزایش اطلاعات و همینطور پیدا کردن راهکار برای مشکلات مربوطه باشه، برای همین منظور می‌توانید مقاله ویتاگنوس فرآورده‌ای برای رفع اختلالات قاعدگی و یائسگی را برای آشنایی بیشتر با این محصول مطالعه کنید.
مقایسه تاثیر گیاه پنج انگشت با سایر درمان‌های گیاهی یائسگی
درمان‌های گیاهی متعددی برای کاهش علائم یائسگی وجود دارند. در مقایسه با سایر درمان‌های گیاهی برای یائسگی، گیاه پنج‌انگشت به‌عنوان یکی از مؤثرترین گزینه‌ها شناخته می‌شود، مقایسه با سایر گیاهان دارویی می‌تواند به انتخاب بهترین گزینه کمک کند:
گیاه پنج انگشت در مقایسه با کوهوش سیاه
کوهوش سیاه (Black Cohosh) یکی از محبوب‌ترین گیاهان دارویی برای کاهش علائم یائسگی است. مطالعات نشان می‌دهند که هر دو گیاه در کاهش گُرگرفتگی موثر هستند، اما مکانیسم اثر آن‌ها متفاوت است. گیاه پنج انگشت با تأثیر بر هیپوفیز و تنظیم هورمون‌ها عمل می‌کند، در حالی که کوهوش سیاه اثری شبه استروژنی دارد.
گیاه پنج انگشت در مقایسه با سویا
ایزوفلاون‌های موجود در سویا خواص فیتواستروژنی دارند و می‌توانند برخی علائم یائسگی را کاهش دهند. با این حال، فواید گیاه پنج انگشت برای یائسگی گسترده‌تر است و این گیاه مکانیسم عمل متفاوتی دارد.
گیاه پنج انگشت در مقایسه با گل ساعتی
گل ساعتی (Passionflower) بیشتر برای خواص آرام‌بخشی و کاهش اضطراب شناخته می‌شود. در مقایسه، گیاه پنج انگشت تأثیر مستقیم‌تری بر تعادل هورمونی دارد و طیف وسیع‌تری از علائم یائسگی را هدف قرار می‌دهد.
گیاه پنج انگشت در مقایسه با رازک
رازک (Hops) نیز خواص فیتواستروژنی دارد، اما مطالعات نشان می‌دهند که فواید گیاه پنج انگشت برای یائسگی ممکن است پایدارتر و با عوارض جانبی کمتری همراه باشد.
بررسی علمی تاثیر قرص ویتاگنوس بر هورمون‌های زنانه در دوران یائسگی
مطالعات علمی متعددی در مورد تأثیر ویتاگنوس بر هورمون‌های زنانه انجام شده است. این تحقیقات نشان می‌دهند که فواید گیاه پنج انگشت برای یائسگی از طریق مکانیسم‌های زیر ایجاد می‌شوند:
تأثیر بر دوپامین و پرولاکتین
گیاه پنج انگشت حاوی ترکیباتی است که به گیرنده‌های دوپامین متصل می‌شوند و باعث کاهش ترشح پرولاکتین می‌شوند. سطح بالای پرولاکتین می‌تواند باعث عدم تعادل در هورمون‌های جنسی شود.
تنظیم نسبت استروژن به پروژسترون
یکی از فواید گیاه پنج انگشت برای یائسگی، کمک به حفظ تعادل مناسب بین استروژن و پروژسترون است. این گیاه به طور خاص در افزایش سطح پروژسترون موثر است که می‌تواند به کاهش علائم مرتبط با غلبه استروژن کمک کند.
تأثیر بر هورمون لوتئینی (LH)
برخی مطالعات نشان می‌دهند که گیاه پنج انگشت بر سطح هورمون لوتئینی (LH) تأثیر می‌گذارد، که می‌تواند به تنظیم چرخه قاعدگی در دوران پیش‌یائسگی کمک کند.
خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی
علاوه بر تأثیر بر هورمون‌ها، گیاه پنج انگشت خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارد که می‌تواند در کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو مرتبط با یائسگی موثر باشد.
کدام شکل دارویی ویتاگنوس بهتر است؛ قطره یا قرص؟
قطره ویتاگنوس
قطره ویتاگنوس پورسینا یک فرآورده‌ی کاملاً گیاهی است که با استفاده از عصاره میوه گیاه Vitex agnus-castus تهیه شده است. این دارو با تنظیم عملکرد غدد درون‌ریز و تعادل سطح هورمون‌ها، به رفع مشکلات هورمونی زنان، به‌ویژه در دوران یائسگی، کمک می‌کند.
ترکیبات مؤثر قطره ویتاگنوس
در هر میلی‌لیتر از قطره ویتاگنوس، حدود ۸۰ تا ۹۰ میلی‌گرم عصاره میوه گیاه ویتکس وجود دارد.
نحوه مصرف قطره ویتاگنوس
-
مقدار توصیه‌شده: روزانه ۴۰ قطره
-
طریقه مصرف: قطره را در کمی آب یا آبمیوه حل کرده و نیم ساعت قبل از صبحانه با معده خالی میل کنید.
-
در صورت نیاز، میتوان مصرف را تا سه بار در روز (صبح، ظهر و شب) و هر بار ۴۰ قطره افزایش داد.
قرص ویتاگنوس
قرص ویتاگنوس پورسینا یک مکمل گیاهی است که از عصاره خشک میوه گیاه پنج انگشت (ویتکس) تهیه شده است. این دارو با تنظیم عملکرد غدد هیپوفیز و تخمدان‌ها، سطح هورمون‌های زنانه را به تعادل می‌رساند و در کاهش علائم ناشی از یائسگی بسیار مؤثر است.
ترکیبات مؤثر قرص ویتاگنوس
هر قرص ویتاگنوس حاوی ۴ میلی‌گرم عصاره خشک میوه گیاه Vitex agnus-castus است که استاندارد شده بر اساس مقدار اکوبین ماده اکوبین به مقدار ۲/۱-۳/۳ میلی گرم در هر قرص میباشد.
نحوه مصرف قرص ویتاگنوس برای یائسگی
این دارو می تواند در دختران جوان (از شروع قاعدگی) تا زنان مسن و در موارد مختلف اختلالات هورمونی به طریق زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- روزی ۲ بار (صبح و شب) هر بار یک قرص قبل از غذا به همراه کمی آب میل شود.
- در صورت لزوم مقدار دارو می تواند تا دو برابر در روز افزایش یابد.
- دارو باید در زمان عادت ماهیانه نیز مصرف شود و شروع دارو احتیاج به زمان معینی ندارد.
تجربیات و نظرات مصرف‌کنندگان قطره و قرص ویتاگنوس برای یائسگی
بسیاری از مصرف‌کنندگان ویتاگنوس تجربه مثبتی را از مصرف این فرآورده بیان کرده‌اند. کاربران اظهار داشته‌اند که مصرف ویتاگنوس به کاهش علائمی مانند بی‌خوابی، بی‌حوصلگی، تحریک‌پذیری، گرگرفتگی و تعریق شبانه کمک کرده و بدون بروز عوارض جدی بوده است.
نکته قابل توجه این است که اغلب کاربران تأکید کرده‌اند که تأثیرگذاری محصول پس از مصرف مداوم و حداقل یک ماه ظاهر شده و باید در مصرف آن استمرار داشت.
برای خواندن نظرات کاربران و همچنین مشاهده پرسش و پاسخ پزشکان با کاربران می‌توانید به بخش نظرات قطره و قرص ویتاگنوس در صفحه مورد نظر این محصولات مراجعه کنید؛
سوالات متداول: فواید و نحوه مصرف قرص ویتاگنوس برای یائسگی
آیا گیاه پنج انگشت می‌تواند جایگزین هورمون درمانی باشد؟
گیاه پنج انگشت یک درمان جایگزین یا مکمل برای کاهش علائم یائسگی است، اما به طور کامل جایگزین هورمون درمانی نیست. در موارد شدید یا زمانی که خطر پوکی استخوان بالاست، ممکن است پزشک همچنان هورمون درمانی را توصیه کند.
چه مدت طول می‌کشد تا فواید گیاه پنج انگشت برای یائسگی ظاهر شود؟
معمولاً ۸ تا ۱۲ هفته مصرف منظم لازم است تا اثرات مثبت گیاه پنج انگشت بر علائم یائسگی مشاهده شود. برخی افراد ممکن است نتایج را زودتر یا دیرتر مشاهده کنند.
آیا میتوان همزمان از قرص و قطره ویتاگنوس استفاده کرد؟
استفاده همزمان از دو شکل دارویی ویتاگنوس توصیه نمیشود، زیرا ممکن است منجر به دریافت دوز بیش از حد و افزایش احتمال عوارض جانبی شود.
آیا گیاه پنج انگشت برای همه زنان در دوران یائسگی مناسب است؟
خیر، گیاه پنج انگشت برای زنان مبتلا به سرطانهای حساس به هورمون، زنان باردار یا شیرده، و افرادی که داروهای هورمونی خاصی مصرف میکنند، توصیه نمیشود. قبل از شروع مصرف، حتماً با پزشک مشورت کنید.
آیا ویتاگنوس با داروهای دیگر تداخل دارد؟
بله، گیاه پنج انگشت ممکن است با برخی داروها از جمله داروهای هورمونی، ضد افسردگی و داروهای مؤثر بر دوپامین تداخل داشته باشد. قبل از مصرف همزمان با سایر داروها، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
آیا مصرف ویتاگنوس نیاز به نسخه پزشک دارد؟
در اغلب کشورها، محصولات حاوی عصاره گیاه پنج انگشت بدون نسخه پزشک در دسترس هستند. با این حال، توصیه می‌شود قبل از شروع مصرف با پزشک مشورت کنید.
جمع‌بندی: آیا قرص ویتاگنوس بهترین انتخاب گیاهی برای دوران یائسگی است؟
گیاه پنج انگشت با تأثیر ملایم بر محور هورمونی بدن، یکی از شناخته‌شده‌ترین راه‌حل‌های طبیعی برای کاهش علائم یائسگی به شمار می‌رود. فرآورده‌های دارویی ویتاگنوس، که از عصاره این گیاه بهره‌مند هستند، توانسته‌اند جایگاه قابل قبولی در میان درمان‌های گیاهی برای زنان در این مرحله از زندگی کسب کنند. چه برای زنانی که نمی‌توانند از درمان‌های هورمونی استفاده کنند، و چه برای آن‌هایی که ترجیح می‌دهند راه‌حل‌های طبیعی را انتخاب کنند، ویتاگنوس می‌تواند گزینه‌ای ایمن، مؤثر و ارزشمند باشد. در این مقاله سعی کردیم با بیان فواید گیاه پنج انگشت برای یائسگی و معرفی ویتاگنوس به شما برای حل مشکلاتتان کمک کنیم.
با این وجود، آغاز مصرف هر مکمل گیاهی باید با در نظر گرفتن شرایط جسمی و داروهای مصرفی فرد انجام شود؛ بنابراین مشورت با پزشک یا داروساز پیش از شروع مصرف قرص ویتاگنوس برای یائسگی، تصمیمی عاقلانه و ضروری است.
توجه: مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت داروخانه مفید طب از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.
